İşsizlik Sigortası Fonu, patronlara kaynak aktarma sandığına dönüştü. 2024’te işverene 71 milyar lira aktarılan fona ilişkin hükümet yeni bir düzenleme daha yaptı. Fon gelirlerinden işvereni desteklemek için ayrılabilen yüzde 30’luk payı 50’ye çıkardı. Uzmanlar yılın ilk 5 ayında başvuranların sadece yüzde 48’ine işsizlik maaşı verildiğini belirterek ‘Kaynak amaç dışı kullanılıyor’ dedi.
İşsizleri desteklemek amacıyla kurulan İşsizlik Sigortası Fonu, zamanla patronlara kaynak aktarılan bir yapıya dönüştü. İŞKUR verilerine göre fonun büyüklüğü 2024 yılında yüzde 82’lik artışla 359 milyar liraya çıktı. Ancak bundan işsizlerden çok patronlar faydalandı. İşsizlere 45,7 milyar lira verilirken iş verene teşvik ve destek için 71 milyar lira aktarıldı. Şimdi de yeni düzenlemeyle iş vereni desteklemek için ayrılabilen yüzde 30’luk pay 50’ye çıkarıldı.
İŞÇİYE 45, İŞVERENE 71 MİLYAR LİRA
Kuruluş amacı işsiz kalanları finanse etmek ve iş bulana kadar desteklemek olan İşsizlik Sigortası Fonu, işvereni destekleme fonuna dönüştü. İŞKUR verilerine göre 2023’te fonun büyüklüğü 197 milyarken 2024 sonunda yüzde 82’lik artışla 359 milyar liraya çıktı. Ancak bundan işsizlerden çok patronlar faydalandı. 2024’te işsizlere 45 milyar 730 milyon lira verilirken işverene teşvik ve destek için 71 milyar lira aktarıldı. Resmi işsizlerin yalnızca yüzde 14.2’si işsizlik ödeneği alabildi. Buna tepkiler sürerken kaynağın amaç dışı kullanımı için hükümet yeni düzenleme yaptı.
AMAÇ DIŞI KULLANIM YÜZDE 20 ARTTI
Cumhurbaşkanı kararıyla 13 Temmuz’da Resmi Gazete’de yayınlanan kararla fondaki kaynağın istihdamı artırıcı ve koruyucu tedbirler ile işgücü piyasasına yönelik hizmetlerin finansmanında kullanılacağı miktarı yüzde 30’dan 50’ye çıkarıldı. Düzenlemeyle işgücü piyasasında planlama yapılması için fon daha çok kullanılacak. Kararı eleştiren Ekonomist İnan Mutlu ‘Fon iyice arpalığa döndü. İşsizler dışında her şeye kullanılıyor. Yılın ilk 5 ayında işsizlik maaşına başvuranların sadece yüzde 48’i ödeme alabildi. İşsizlere ödeme artırılacağına bakın ne yapıyorlar’ dedi.
İŞSİZLİK FONUNUN YARISI PATRONA
Karar'ın haberine göre, Ekonomik krizle birlikte işsizlik sorunu derinleşirken, İşsizlik Sigortası Fonu’nun kullanımındaki öncelik bir kez daha tartışma yarattı. Resmi Gazete’de yayımlanan kararla, fon gelirlerinin kullanım oranı yüzde 30’dan yüzde 50’ye çıkarıldı. Böylece fonun yarısı, sosyal ve istihdam politikaları kapsamında gerekçe gösterilerek harcanabilecek. Kararda, yeni dönemde fon kaynaklarının istihdamı artırıcı ve koruyucu tedbirler ile işgücü piyasasına yönelik hizmetlerin finansmanında kullanılacağı belirtildi. Ancak düzenleme, fonun asıl amacından uzaklaştığı yönündeki eleştirileri artırdı. Ekonomist İnan Mutlu, fonun işsizlerden çok başka alanlara aktarıldığını vurgulayarak, “İşsizlik Sigortası Fonu iyice arpalığa döndü. İlk 5 ayda işsizlik maaşına başvuranların sadece yüzde 48’i ödeme alabildi. İşsizlere ödeme şartları genişletileceğine, bakın ne yapıyorlar” dedi. 2024 yılı verileri de eleştirileri destekler nitelikte.
Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) verilerine göre, İşsizlik Fonu yıl sonunda yüzde 82 büyümeyle 359 milyar liraya ulaştı. Ancak bu büyüme işsizlerin değil, büyük ölçüde patronların lehine oldu. 2024’te fondan işsizlere toplam 45,7 milyar lira ödeme yapılırken, patronlara teşvik ve destek adı altında 71 milyar lira aktarıldı. Böylece fonun yalnızca yüzde 12,73’ü işsizlere harcandı. Patronlara yönelik destekler bununla da sınırlı kalmadı. Aktif işgücü programları kapsamında işverenlere 30,8 milyar lira, işbaşı eğitim programları yoluyla 22,1 milyar lira, konkordato ilan eden işverenlere ise ücret garanti fonundan 125,8 milyon lira ödeme yapıldı.
Toplamda patronlara aktarılan kaynak 124,2 milyar liraya ulaşırken, işsizlerin payı bu tutarın üçte biri düzeyinde kaldı. İşsizlik oranlarının yüksek seyrettiği, geçim koşullarının giderek ağırlaştığı bir dönemde fonun gerçek sahiplerine değil, işveren teşviklerine yöneltilmesi kamuoyunda tepkilere neden oluyor. Son açıklanan verilere göre, işsizlik ödeneğinden faydalanabilenlerin oranı yalnızca yüzde 14,2’de kaldı.
‘BURADAKİ PARA ‘TATLI’ BİR KAYNAK HALİNE GELDİ’
Karar yazarı ekonomist İbrahim Kahveci, İşsizlik Sigortası Fonu’nun amacından saptığını belirterek değerlendirmelerde bulundu. Fonun işsizlere destek olmak için kurulduğunu hatırlatan Kahveci, “Bu kurum artık işsizlere destek sunan bir yapı değil, devletin dolaylı vergi toplama aracına dönüştü” dedi. İşsizlikle mücadele gerekçesiyle fondan alınan kaynakların farklı alanlara aktarıldığını söyleyen Kahveci, “Eğer gerçekten işsizlikle mücadele edilseydi, bu paralarla fabrika kurulur, insanlar için kalıcı iş kapıları açılırdı” değerlendirmesinde bulundu. Fonun ilk kurulduğunda yalnızca yüzde 5’inin bu tür harcamalara ayrılabildiğini hatırlatan Kahveci, zamanla bu oranın önce yüzde 30’a, son düzenlemeyle de yüzde 50’ye çıkarıldığını ifade etti. “Çalışanların maaşından kesilerek oluşturulan bu fon artık tamamen başka amaçlar için kullanılıyor. İşsizliği azaltma adı altında fon boşaltılıyor ama işsize bir fayda sağlanmıyor. Çünkü buradaki para artık ‘tatlı’ bir kaynak haline geldi” diye konuştu. Kahveci, “2024’te İş-Kur 174 milyar lira harcadı. Bunun 71 milyarı patrona, 45,7 milyarı işçiye ama 57,2 milyar liralık başka bir harcama daha var. Bu da ‘işsizliği azaltıcı harcamalar’ kalemi altında yer alıyor. Oysa bunlar vergilerle finanse edilmesi gereken giderler. Şimdi bu harcamalar da İş-Kur üzerinden fon kaynaklarıyla karşılanıyor” dedi.
GENİŞ TANIMLI İŞSİZ SAYISI 12,6 MİLYON
Mayıs 2024 ve Mayıs 2025 arası bir yıllık dönemde dar tanımlı işsizlik azalmış olarak açıklansa da geniş tanımlı işsizlikte ciddi artış yaşandı. Mayıs 2024’te yüzde 25,4 olan geniş tanımlı işsizlik oranı son bir yılda 5,6 puan arttı. Mayıs 2024’te 10,1 milyon olan geniş tanımlı işsiz sayısı Mayıs 2025’te 12,6 milyon oldu. Böylece geniş tanımlı işsiz sayısında bir yıllık artış 2 milyon 472 bin oldu. Geniş tanımlı işsiz sayısındaki artışın sebebi zamana bağlı eksik istihdam ve ümitsiz işsizler ile iş aramayıp çalışmaya hazır olanları, iş arayan ancak hemen çalışmaya başlayamayacak olanları kapsayan potansiyel işgücü sayısındaki artıştır. TÜİK’in Mayıs 2025 Hanehalkı İşgücü Araştırması (HİA) sonuçları 30 Haziran 2025’te yayımlandı. Mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsizlik oranı yüzde 8,4 mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsizlik oranı (âtıl işgücü) ise yüzde 31 olarak açıklandı.
23 YILDA BAŞVURANLARIN YARISI DESTEK ALAMADI
İşsizliğe çare olması amacıyla kurulan İşsizlik Sigortası Fonu, zamanla sermayeye destek aracı haline gelirken, fonun gerçek sahipleri olan işsizlerin yarısından fazlası bu kaynaktan yararlanamadı. 2002’den 2025’e kadar işsizlik maaşı için başvuran 21,6 milyon kişinin yalnızca 11,6 milyonu ödeme alabildi. Başvuranların yaklaşık yarısı destekten mahrum kalırken, toplamda yapılan ödeme 137,2 milyar lirada kaldı.
Bu Bir İlandır
