Yap-İşlet-Devret modeliyle inşa edilen ve 2016’da trafiğe açılan Avrasya Tüneli’nin yurttaşa yükü belli oldu. Araç geçiş garantileri ve fiyat farkı düzenlemesi nedeniyle tüneli işleten şirkete 7 yılda 5,4 milyar TL ödendi.
İktidara yakın çevreleri zenginleştirme aracına dönüştüğü gerekçesiyle tartışılan Yap-İşlet-Devret modelinin bütçeye yükü bu kez de Avrasya Tüneli ile ortaya konuldu.
20 Aralık 2016 tarihinde trafiğe açılan Avrasya Tüneli’nde gerçekleşmeyen araç geçiş garantileri nedeniyle devletin kasasından milyarlarca lira çıktığı öğrenildi. Tünel için müteahhide ödenen garanti ücreti toplamı 5 milyar TL’yi aştı.
HAYATA GEÇMEYEN MADDE
Avrasya Tüneli Projesi’nin temeli, 26 Şubat 2011 tarihinde atıldı. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, projenin tasarım, inşaat ve işletmesini gerçekleştirmesi için Yapı Merkezi ve SK E&C firmalarının ortaklığı ile kurulan Avrasya Tüneli İşletme İnşaat ve Yatırım A.Ş’yi (ATAŞ) görevlendirdi. Yap-İşlet-Devret sözleşmesi gereği şirkete tüneli 24 yıl 5 ay işletme hakkı verildi.
Sözleşmede, “Garanti üstü araç geçmesi durumunda kamu yüzde 30 pay alacak” maddesi konulsa da bu madde hiç hayata geçirilemedi. Tüneli, garanti edilen geçen araç sayısının çok altında araç kullandı. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın verileri, Avrasya Tüneli’nin yurttaşa yükünün çok ağır olduğunu gözler önüne serdi.
BirGün'den Mustafa Bildircin'in haberine göre, Bakanlığın verilerine göre, tünelin hizmete girdiği 2017’de işletmeci şirkete 123 milyon 699 bin 444 TL garanti bedeli ödendi. Tünelin işletmecisine verilen garanti bedeli 2018, 2019 ve 2020 yıllarında ise sırasıyla 300 milyon 59 bin 194 TL, 326 milyon 688 bin 206 TL ve 556 milyon 697 bin 435 TL olarak gerçekleşti.
ÖDEME REKORU 2023’TE
Avrasya Tüneli için kamunun kasasından çıkan parada, Covid-19 salgının da etkisiyle 2021, 2022 ve 2023 yıllarında çarpıcı artış kaydedildi. Buna göre, 2020 yılında 556,6 milyon TL olan tünelin işletmecisine ödenen garanti geçiş fark bedeli, 2021 yılında 1 milyar 230 milyon 402 bin 683 TL ile ifade edildi. Bakanlığın 2022 ve 2023 yıllarında tünel için yaptığı garanti geçiş ücreti ve fiyat farkı toplamının ise 2 milyar 899 milyon 96 bin 318 TL olduğu bildirildi. Tünel için 2017-2024 döneminde şirkete kamunun kasasından ödenen toplam para 5 milyar 436 milyon 643 bin 280 TL olarak hesaplandı.
BÜTÇEDE KARADELİK
Avrasya Tüneli için 2024-2026 döneminde yapılması öngörülen garanti ödemeleri de Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın TBMM’ye sunulan bütçe cetvellerine yansıdı. Tünel için müteahhide 2024-2026 döneminde müteahhide ödenmesi planlanan para, şöyle sıralandı:
• 2024: 4 milyar 907 milyon TL
• 2025: 6 milyar 505 milyon TL
• 2026: 7 milyar 690 milyon TL
