AK Parti’nin 22 yıl sonra kaybettiği, CHP’nin 47 yıl sonra birinci parti olduğu tarihi seçimle birlikte Türkiye’nin önünde yeni bir dönem açıldı. Erdoğan’ın görev süresini uzatacak anayasa değişikliğinin referanduma götürülmesi zorlaştı. Ekonomide sıkıntılı sürece giren iktidarın oy erimesini durdurması zorlaşırken, önünde büyük sorumluluk alanı açılan CHP her alanda halkı ikna edecek politikalar geliştirmek zorunda.
Türkiye bir tarihi seçimi daha geride bıraktı. Resmi olmayan sonuçlara göre oyların yüzde 37.76’sını alan CHP birinci parti oldu. Ana muhalefet 14 büyükşehir ve 21 ilde zafer elde ederken AK Parti 12 büyükşehir ve 12 ilde yarışı önde tamamladı. YSK Başkanı Ahmet Yener, seçime katılımın yüzde 78.11 olduğunu açıkladı. 81 ilin tamamında katılım oranında düşüş gerçekleşirken AK Parti’nin kazandığı illerde bile oylarındaki gerileme dikkat çekti.
İKTİDAR HALKIN FERYADINI DUYMADI SONUCU SANDIĞA YANSIDI
Seçmenin AK Parti’ye özellikle ekonomideki kriz ve İsrail’le ticaret nedeniyle tepkisini gösterdiği kaydedildi. Sandık sonrasına ertelenen kemer sıkma önlemleri işaret edilerek ‘iktidardaki erime hızlanabilir’ yorumları dile getirildi. Ana muhalefetin ise baskın aktör olduğu bir dönem başladı. CHP’nin artık yalnızca belediyelerde değil ekonomiden, dış politikaya kadar birçok başlıkta nasıl bir yönetim anlayışı izleyeceğini ortaya koyması gerektiği belirtildi.
SEÇİMİN İLKLERİ
- CHP, 1977 seçiminden beri ilk kez birinci parti oldu. AK Parti 18 seçim sonra ikinciliğe düştü.
- Ana muhalefet 1989'da il olan Kırıkkale'de ve 1995'te il yapılan Kilis'te ilk kez seçim kazandı.
- Balıkesir'de CHP oyların yüzde 51'ini alarak 1950'den bu yana ilk kez kentte yerel seçim kazandı.
- CHP 2008'de ilçe statüsüne kavuşan İstanbul Sancaktepe’de de ilk kez sandıktan birinci çıktı.
- Çanakkale Yenice'ye bağlı Kalkım'da bağımsız aday Zeynep Çelik (22) en genç belediye başkanı oldu.
SEÇİMİN SÜRPRİZLERİ
- Depremin vurduğu Adıyaman’da, seçmen 20 yıl sonra tercihini CHP’den yana kullandı.
- 2004’ten beri AK Parti’de olan Bursa’da CHP adayı oyların yüzde 47’sini alıp ipi göğüsledi.
- CHP liderinin memleketi Manisa’da bir önceki seçimde MHP kazanmışken belediye CHP’ye geçti.
- İstanbul Üsküdar ve Beyoğlu’nda 35 yıl sonra, Şile’de ise 1994’ten beri ilk kez CHP kazandı.
- AK Parti’nin 2004’den bu yana yönettiği Yozgat’ta oyu yüzde 26’ya indi. YRP adayı zafer elde etti.
Karar'ın manşetinde yer alan habere göre, Seçimlere ilişkin Türkiye haritası, 22 yıllık AK Parti iktidarında ilk kez radikal biçimde değişti. CHP, elindeki belediyelerden Adana, Ankara, Antalya, Aydın, Eskişehir, Mersin, Muğla, Tekirdağ, İzmir ve İstanbul’u yeniden kazandı. Büyükşehirlerden Balıkesir, Bursa, Manisa ve Denizli’de ipi göğüsledi ve büyükşehir belediyesi sayısını 11’den 15’e yükseltti. CHP, buna ek olarak Adıyaman, Afyonkarahisar, Amasya, Bartın, Giresun, Kastamonu, Kırıkkale, Kilis, Kütahya, Uşak ve Zonguldak’ı da kazandı. Ardahan, Artvin, Bilecik, Bolu, Burdur, Çanakkale, Edirne, Kırşehir, Sinop ve Yalova’yı da CHP kazandı. Böylece Türkiye haritasında sadece kıyılarda görünen CHP’ye özgü ‘kırmızı renk’ ilk kez ülkenin batı bölümünün neredeyse tamamına yayıldı.
PEK ÇOK İLK DE YAŞANDI
CHP’nin zaferiyle sonuçlanan 31 Mart seçimleri Türkiye genelinde pek çok ilke ve sürprize de sahne oldu. CHP, 1977 seçimlerinde bu yana ilk kez seçimden birinci parti olarak çıktı. AK Parti ise oy oranında 22 yıldır girdiği 18 seçimin ardından ilk kez sandıktan ikinci sırada çıktı. CHP, il olduğundan bu yana hiç seçim kazanamadığı 3 kentte birinci parti oldu. 1989 yılında il olan Kırıkkale’de de CHP ilk kez yönetime geçti. 1995 yılında il olarak ilan edilen Kilis’te de CHP ilk kez seçim kazandı. CHP’nin ilk kez seçim kazandığı yerler arasında 2008’de ilçe statüsüne kavuşan Sancaktepe de var. Alper Yeğin yüzde 50’nin üzerinde oy aldı.
EN GENÇ BELEDİYE BAŞKANI
22 yaşındaki Zeynep Çelik Türkiye’nin en genç belediye başkanı oldu. Çanakkale’nin Yenice ilçesine bağlı Kalkım beldesinde bağımsız aday Zeynep Çelik, resmi olmayan sonuçlara göre seçimi kazanarak belediye başkanı oldu. Çelik, Türkiye’nin en genç kadın belediye başkanı olma unvanını kazandı.
BEYOĞLU VE ÜSKÜDAR SÜRPRİZİ
İstanbul’da AK Parti’nin kaleleri olarak bilinen ve muhafazakar ilçeler denilen Üsküdar ve Beyoğlu’nda 35 yıl sonra tablo değişti. Üsküdar’da Sinem Dedetaş’ın kazanmasıyla belediye 35 yıl sonra tekrar sosyal demokrat yönetime geçti. Beyoğlu’nda 35 yıl sonra seçmen tercihini CHP’li İnan Güney’den yana kullandı. Tuzla’da CHP 7 dönem sonra, Bayrampaşa’da 6 dönem sonra, Çekmeköy’de 3 dönem sonra, Şile’de 1994’ten bu yana ilk kez CHP adayı kazandı. Adıyaman 2004’den beri AK Parti tarafından yönetiliyordu. Adıyamanlılar, 20 yıl sonra tercihini CHP’den yana kullandı.
BURSA VE BALIKESİR’DEN FARK ÇIKTI
Balıkesir’de CHP Ahmet Akın ile oyların yüzde 51’ini alarak 1950’den bu yana ilk kez kentte yerel seçim kazandı. 2004’ten beri AK Parti’de olan Bursa’da da CHP adayı Muztafa Bozbey ise oyların yüzde 47’sini alarak ipi göğüsledi. AK Parti’nin 2004’den beri yönettiği Yozgat’ta oy oranı yüzde 26’ya geriledi. YRP adayı kazandı. CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in memleketi Manisa’da da bir önceki seçimde MHP kazanmışken belediye CHP’ye geçti.
61 YIL SONRA SOL ZAFERİ
CHP, AK Parti’nin kalesi Çorum’da ve Kırklareli’nde de büyük oy oranına ulaştı. Resmi olmayan sonuçlara göre Çorum’da CHP yüzde 36 oy oranına ulaşırken; Kırklareli’nde ise yüzde 40’la kıl payı kaybetti. 1946’da çok partili yaşama geçilmesinin ardından ilk yerel seçim 1963’te yapıldı. CHP, Manisa ve Afyonkarahisar’da, ilk yerel seçimden bu yana ilk kez belediye başkanlıklarını kazandı ve 61 yıl sonra bu kentlerde zafer elde etti. Öte yandan CHP, 56 yıl sonra Artvin’in Yusufeli ilçesini yeniden kazandı.
‘YEREL SANDIK’TAN YENİ DÖNEM ÇIKTI
Genel seçim havasında geçen 31 Mart sandığındaki oyların tamamı sayıldı, kesin olmayan sonuçlar belli oldu. CHP yüzde yüzde 37.76 ile birinci parti olarak sandıktan zaferini ilan ederek çıkarken, 22 yıldır girdiği her seçimde birinci parti ve iktidar olarak çıkan Ak Parti yüzde 35.48’de kaldı. 1977’den beri ilk kez CHP birinci parti olurken, AK Parti de 2002’den beri ilk kez ikinci parti oldu. Yeniden Refah Partisinin yüzde 6.19’luk oya ulaşması ise Türk siyasetinde yeni bir dönemin başlayacağı şeklinde yorumlandı.
AK PARTİ KAYBETTİ, CHP KAZANDI
AK Parti, Bursa, Balıkesir, Zonguldak, Giresun, Afyon, Denizli, Kırıkkale’yi CHP’ye, Şanlıurfa ve Yozgat’ı YRP’ye, Nevşehir’i İYİ Parti’ye, Sivas’ı BBP’ye kaybetti. YRP oyları böldü, Adıyaman, Kilis, Amasya tarihinde ilk kez CHP’ye geçti. CHP, Türkiye genelinde belediye meclisi oylarını da yüzde 34,3 aldı, yüzde 32,6 alan AK Parti’nin önünde birinci parti oldu. Yeniden Refah yüzde 7’yle; yüzde 6,6 alan MHP’yi, yüzde 5,7’yi DEM’i ve yüzde 4,6 alan İYİ Parti’yi geçip üçüncü parti oldu. Doğu ve Güneydoğu’da 3’ü büyükşehir 10 ilde belediyeyi kazanması da kayyum politikalarının artık karşılık bulmadığını gösterdi.
POLİTİKALARDA BELİRLEYİCİ OLACAK
CHP’nin birinci parti olarak sandıkta zaferini ilan etmesi yeni dönem olarak yorumlanırken gelişmenin 2028 sandığında da belirleyici rol oynayacağı ifade edildi. Ekonomiden insan haklarına, hukuktan AB ilişkilerine, dış politikadan mülteci konusuna kadar sandık sonuçlarının yeni dönemde belirleyici bir role sahip olacağı şeklinde yorumlandı. Zira son dönemde iktidar tarafının başta AYM ve AİHM kararlarının uygulanmamasına dönük tavrı hem ekonomiye hem de hukuk alanında ciddi kayıplara neden olduğu belirtilmişti.
ÇÖZÜM ÜRETEN POLİTİKA BEĞENİ ALDI
Öte yandan sandık sonuçlarının iktidarın seçim meydanlarında muhalefete ve ekonomideki kötü gidişata yönelik dış güçler suçlamalarına dayanan politikasının da seçmen nezdinde bir karşılık bulmadığını gösterdiği öne sürüldü. Muhalefetin kavgacı yerine daha sakin bir politika ve söylem tutturmasının seçmenin beğenini kazanma noktasında daha etkili olduğu vurgulandı. Vatandaşın gerilimi artıran değil politika üreten tarafı daha çok dikkate aldığı da ifade ediliyor. Ancak muhalefete açılan bir kredi olarak yorumlanan sonuçların gidişata göre kalıcı veya geçici olacağı değerlendiriliyor.
