Türkiye’de en düşük emekli maaşı Ocak 2025’te 14.469 TL’ye yükseltilirken, Ramazan ve Kurban Bayramı ikramiyeleri 4.000 TL’ye çıkarıldı. Ancak küresel sıralamalarda Türkiye’nin emeklilik sistemi 48 ülke arasında sondan dördüncü sırada yer aldı. Uzmanlar, maaşların yetersizliği ve gelir adaletsizliği konusunda kapsamlı bir reform gerektiğini vurguluyor.
Ocak 2025 itibarıyla en düşük emekli maaşı 14.469 TL’ye yükseltilirken, Ramazan ve Kurban Bayramı ikramiyeleri de 4.000 TL’ye çıkarıldı. Ancak bu artışlar, muhalefet ve emekli sendikaları tarafından geçim şartları karşısında yetersizbulunarak eleştirildi.
TÜRKİYE, KÜRESEL EMEKLİLİK ENDEKSİ’NDE SONDAN DÖRDÜNCÜ SIRADA
ABD merkezli danışmanlık şirketi Mercer ve finans eğitimi alanında faaliyet gösteren CFA Institute, 2024 Küresel Emeklilik Endeksi raporunu yayımladı. Raporda emeklilik sistemleri, maaş miktarı, sürdürülebilirlik ve güvenilirlik gibi kriterlere göre 48 ülke değerlendirildi.
Ekonomim'in haberine göre, ilk sırada Hollanda, İzlanda ve Danimarka yer alırken, Türkiye 48 ülke arasında sondan dördüncü oldu.
Türkiye’nin gerisinde sadece Filipinler, Arjantin ve Hindistan bulunuyor.
En yüksek puanı alan Hollanda, 100 üzerinden 84.8 puana ulaşırken, Türkiye 48.3 puanda kaldı.
Türkiye, 2019’da bu endekse dahil edildiğinden beri sıralamada düşük seviyelerde kalmaya devam ediyor.
UZMANLARDAN EMEKLİ MAAŞLARINA DAİR ELEŞTİRİLER
DİSK Emekli-Sen Başkanı Cengiz Yavuz, 2024 yılının “Emekliler Yılı” ilan edilmesine rağmen yoksulluk ve sefaletin artarak devam ettiğini belirterek, "2025 yılı, 2024'ü aratacak gibi görünüyor" dedi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise 17 Ocak’ta yaptığı açıklamada, tarihin en büyük maaş artışlarının yapıldığını ancak hayat pahalılığı ve fırsatçılığın bu artışları zamanla erittiğini söyledi.
OECD’nin ‘Bir Bakışta Emeklilik’ Raporu ise Türkiye’de 65 yaş üstü nüfusta gelir adaletsizliğinin çok yüksek olduğunu ortaya koydu. Türkiye, 38 ülke arasında en fazla eşitsizlik bulunan beşinci ülke olarak belirlendi.
EMEKLİ MAAŞLARININ GERİLEMESİ VE GEÇİM SORUNLARI
Emekli maaşlarının euro karşılığı son 10 yılda %33,6 düştü.
2000'li yıllarda en düşük emekli maaşı, asgari ücretin %130'u seviyesindeyken, günümüzde %55’e kadar geriledi.
Bayram ikramiyelerinin enflasyon oranında artırılması halinde bugün 8.500 TL, asgari ücret artışına göre artırılsaydı 13.000 TL olması gerektiği hesaplandı.
EMEKLİ MAAŞLARI NASIL BELİRLENİYOR?
Kocaeli Üniversitesi Çalışma Ekonomisi Bölümü’nden Prof. Dr. Aziz Çelik, emekli maaşlarının temel olarak çalışma hayatı boyunca ödenen primlerden karşılandığını ancak ekonomik büyümeden alınan payın kısıtlandığını vurguladı.
2008’de yapılan düzenlemeler sonrası, emekli maaşlarının belirlenme yöntemi değiştirildi:
- Aylık bağlama oranı düşürüldü (Çalışma hayatı boyunca alınan ortalama maaşa göre belirlenen oran %70’lerden %50’nin altına indirildi).
- Büyümeden alınan pay azaltıldı (Daha önce enflasyonun yanı sıra ekonomik büyümenin payı da maaşlara yansıtılırken, artık yalnızca %30’u dikkate alınıyor).
- Uzun süre çalışmanın maaş üzerindeki etkisi sınırlandırıldı (Eskiden prim gün sayısını doldurduktan sonra çalışmaya devam edenlerin emekli maaşı artarken, yeni sistemde bu avantaj kaldırıldı).
TÜRKİYE’DE EMEKLİLİK SİSTEMİ NASIL İYİLEŞTİRİLEBİLİR?
Küresel raporlara göre Türkiye’nin emeklilik sisteminde düzeltilmesi gereken başlıca alanlar şunlar:
En düşük gelirli emeklilere yönelik maaş artışları yapılmalı
Özel emeklilik sistemleri yaygınlaştırılmalı
Özel emeklilik fonlarından erken para çekme imkanı sınırlandırılmalı
Prof. Dr. Aziz Çelik, emekli maaşlarının çalışırken alınan ücretin en az %75’ine denk gelmesi gerektiğini ifade ederek, “Şu an en düşük emekli maaşı 14.469 TL, ortalama maaş ise 17.500 TL civarında. Bu sistemin yeniden düzenlenmesi kaçınılmaz” dedi.
Emekliler, yükselen enflasyon ve hayat pahalılığı nedeniyle maaşlarının alım gücünün her geçen gün düştüğünü belirterek, daha kapsayıcı bir reform çağrısında bulunuyor.
