Vatandaşlardan gelen talebin düşmesi ve bununla birlikte işçilik maliyetlerindeki artış birçok sektörü çıkmaza soktu. Şubat ayında hızlı bir şekilde artan işten çıkarmalar, alanında uzman kişilerin açıklamalarına göre; daha da hızlanabilir.
Türkiye ekonomisinde işsizlik endişesi artıyor. Tekstil ve hazır giyim başta olmak üzere emek yoğun sektörlerdeki istihdam kaybı, artan işçilik maliyetleri ve zayıf talep koşulları nedeniyle başka sektörlere de sıçradı. Otomotivden kimyaya, ihracatın bel kemiğini oluşturan sektörlerde işten çıkarmalar şubatta ivme kazandı. Sektör temsilcileri, gelecek dönemde uygulanacak ekonomi politikalarının iş piyasasını belirleyeceğine işaret ediyor.
İhracatta önemli bir yer tutan sektörlerde, TL bazlı maliyetlerin yükselmesi ve döviz kurlarının baskılanması, işçi çıkarmalarını kaçınılmaz hale getirdi. Çeşitli sektörlerden gelen işten çıkarma haberleri, reel sektörün karşı karşıya olduğu istihdam krizinin boyutunu gözler önüne seriyor. TOBB Plastik, Kauçuk ve Kompozit Sanayi Meclis Başkanı Yavuz Eroğlu, özellikle ihracat yoğun sektörlerin maliyet artışları karşısında zor durumda olduğunu belirtti.
İŞTEN ÇIKARMALAR HIZLI BİR ŞEKİLDE ARTABİLİR
Ekonomim'den Aysel Yücel ve Merve Yiğitcan'ın haberine göre; otomotiv tedarik sanayisinde de alarm zilleri çalıyor. İşçilik maliyetlerindeki artış ve sipariş kayıpları nedeniyle, tedarikçiler ayakta kalabilmek adına işçi çıkarmaya başladı. Taşıt Araçları Tedarik Sanayicileri Derneği (TAYSAD) Başkanı Albert Saydam, işten çıkarmaların hızla artmasından endişe duyduklarını ifade etti.
Hazır giyim ve tekstil sektöründe de durum pek parlak değil. TOBB Hazır Giyim ve Konfeksiyon Sanayi Meclis Başkanı Şeref Fayat, sektördeki istihdam kaybının bu yıl da devam edeceğini belirtti. Fayat, seçim sonrası ekonomi politikalarının sektör için belirleyici olacağını vurguladı.
'İSTİHDAMDA AZALMAYA GİTMEK ZORUNDAYIZ'
Gemi inşa sektörü de istihdam kayıplarının eşiğinde. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Yönetim Kurulu Üyesi ve Denizcilik Sektör Kurulu Başkanı Başaran Bayrak, yeni sipariş alamama sorunuyla karşı karşıya olduklarını ve tersanelerin yakında istihdam azaltmaya gitmek zorunda kalabileceğini dile getirdi.
Artan maliyetler, zayıf talep ve ihracat kayıpları, Türkiye ekonomisinde işsizlikte "dip dalga" korkusunu gündeme getiriyor. Sektör temsilcileri, istihdam piyasasını korumak ve gelecekte daha büyük bir işsizlik krizini önlemek adına, seçim sonrası uygulanacak ekonomi politikalarının hayati önem taşıdığını belirtiyor.
Ekonomi yönetimi yabancıya güven mesajları veriyor ancak mevcut yatırımcı bile Türkiye’den gidiyor. Patlayan döviz ve enerji maliyetleri nedeniyle tekstil şirketleri üretimlerini Mısır’a kaydırmaya başladı. En güçlü olunan sektördeki ‘kaçış sendromu’ alarm zillerini çaldırdı. Beyin göçünden sonra hızlanan fabrika göçünün, sıkıntılı tabloda yeni bir eşiği oluşturduğu belirtildi.
Karar'da yer alan habere göre, Türkiye yatırıma gelinen ülke değil kaçılan ülke haline geliyor. Ekonomide uzun yıllardır devam eden sıkıntılı tablo şirketleri büyük maliyetlerle karşı karşıya bıraktı. Rekorlar kıran döviz kurları, işçi giderleri ve patlayan enerji maliyetleri nedeniyle üreticiler çareyi yatırımlarını yurt dışına çıkarmakta buldu. Bu noktada kritik gelişme ise Türkiye’nin küresel rekabette en güçlü silahı olan ve ihracatın can damarı konumundaki tekstil sektöründe yaşanıyor.
MISIR’DA MALİYETLER ÜÇTE BİR DÜŞÜYOR
Artan maliyetlerin altından kalkamayan firmalar fabrikalarını yurt dışına taşımaya başladı. Gözde lokasyonlardan biri ise ABD ile serbest ticaret anlaşması bulunan Mısır oldu. İşçilik maliyeti Türkiye’de 600 doları aşarken Mısır’da 150-175 dolar seviyesinde seyrettiği, enerjide de benzer durumun söz konusu olduğu belirtildi. Tekstilin yanı sıra teknoloji, gıda, otomotiv sektöründen birçok Türk firmasının da üretimde Mısır’ı tercih etti.
Etkileri hergün daha fazla hissedilen ekonomik kriz ve artan baskılar nedeniyle Türkiye’yi terk etmek isteyen ve terk eden genç ve eğitimli kişilerin sayısı da giderek artıyor. Beyin göçü tam gaz devam ederken, yatırımcılar da göç ediyor. Artan döviz kurları, işçilik ve enerji maliyetleri ihracatın can damarlarından olan, Türkiye’nin birçok ülke ile rekabet etmesini sağlayan tekstil sektörünü zor durumda bıraktı. Maliyetlerle baş edemeyen şirketler üretimlerini yurt dışına taşıdı.
Hedef pazarlar arasında yer alan ABD ile Serbest Ticaret Anlaşması (STA) avantajının da etkisiyle Mısır bu alanda öne çıkan ülkeler arasında başı çekti. Türkiye’de 600 doları aşan işçilik maliyeti Mısır’da 150-175 dolar civarında seyrediyor. Enerji maliyeti ise yine Türkiye’nin yarısı kadar olduğundan yatırımcı techizatlarını alıp yönünü Mısır’a çevirdi. Tekstilin yanı sıra teknoloji, gıda, otomotiv sektöründen birçok Türk firması Mısır’da üretim yapıyor. Şu anda Arçelik’ten Şişecam’a, Temsa’dan Yıldız Holding’e kadar pek çok sektörden dev Türk firmaları, Mısır’da üretim yapıyor. Mısır’ı üretim ve ihracat üssü seçen Temsa, 1000 adet kapasiteli fabrikasında otobüs ve midibüs üretip ihraç ediyor.
Yıldız Holding’in MENA Bölgesi’nin en büyük ikinci bisküvi pazarı olan Mısır’da Pladis markasıyla biskivü fabrikası bulunuyor. İskenderiye, Kahire ve İsmailiye olmak üzere Mısır’daki üç kentte fabrikası bulunan Yeşim Tekstil, dünyanın önde gelen spor kıyafeti markalarına yönelik üretim yapıyor. Türk şirketler Mısır’da doğrudan 70 bin kişiye istihdam sağlarken sektörler içerisinde tekstil ve konfeksiyon sektörü büyük yer kaplıyor. Şu anda Mısır’ın toplam tekstil ve konfeksiyon ihracatının üçte birini Türk firmaları yapıyor.
‘5 YILDA 15 MİLYAR DOLARLIK HEDEFİMİZ VAR’
Ekim ayında iki ülke arasındaki ticari ilişkileri güçlendirmek için Ticaret Bakanı Ömer Bolat, Mısır’a resmi bir ziyaret gerçekleştirdi. Bu ziyarette Bakan Bolat’a eşlik eden Bursa Ticaret ve Sanayi Odası (BTSO) Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Burkay, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada “Mısır ile ticareti 5 yıl içinde 15 milyar dolara çıkarmayı hedefliyoruz” dedi.
Yeni dönemde Türkiye’nin otomotiv ve tekstil merkezi olan Bursa ile Mısır arasındaki ticari ilişkilerin geliştirilmesine odaklandıklarını kaydeden Burkay, “Mısırlı firmalarla üçüncü ülkelerde de işbirliği fırsatlarına sahip olduğumuzu düşünüyoruz. Mısır’da ev tekstili sektörüne yönelik bir fuar düzenlemek için çalışmalara başlayacağız. Yurt dışı fuar düzenleme yetkisine sahip olan KFA Fuarcılık şirketimizin 10 yıllık fuarcılık birikimini ve tecrübesini Mısır’a taşıyacağız. Mısır’da ilk olacak bu fuar ile eş zamanlı bir kumaş fuarı da düzenleyeceğiz. Mısır’la iş birliğimizin her alanda geliştirilmesi için çalışmalarımızı sürdüreceğiz’’ ifadelerini kullandı.
TÜRKİYE’DE DOĞRUDAN YATIRIMLAR HIZLA AZALIYOR
Türkiye’ye doğrudan gerçekleşen yeni yatırımların payındaki hızlı düşüş, Merkez Bankası verilerine de yansıdı. Uluslararası Yatırımcılar Derneği (YASED) 2023 yılına ilişkin uluslararası doğrudan yatırım (UDY) verilerini açıkladı. YASED’in açıkladığı “Rakamlarla Uluslararası Doğrudan Yatırımlar” bültenine göre, Türkiye’ye UDY girişi 2023’te bir önceki yıla göre yüzde 22 düşüşle 10,6 milyar dolar oldu. Söz konusu toplam UDY girişi içinde yatırım sermayesi girişleriyle 5,6 milyar dolar, yabancı uyruklulara gayrimenkul satışı yoluyla 3,6 milyar dolar, borçlanma araçları vasıtasıyla da 1,9 milyar dolar değerinde giriş kaydedildi. Yatırım tasfiyelerinin 374 milyon dolar değerinde aşağı yönde etkilemesiyle, toplam UDY girişi 10,6 milyar dolar olarak gerçekleşti. Söz konusu UDY cari açığın yüzde 24’üne karşılık geldi. YASED Başkanı Engin Aksoy, gelinen bu tabloda yatırımların artış kaydetmesi gerektiğini vurguladı.
Sadece sermayenin değil mevcut yatırımların da korunması gerektiğinin altını çizen Aksoy “Tabi aynı zamanda yatırımları da arttırmamız gerekiyor. Bize istihdam ve katma değerli yatırım lazım. Yatırımlarda dünyaya göre bizde daha fazla düşüş var. Döviz kuru ve enflasyon yatırımları en çok etkileyen unsurlardan. Kararı bu iki durum çok etkiliyor. Yatırımlar için risk teşkil ediyor. Üyelerimizin yüzde 25’i gelecek 6 ayı oldukça olumsuz görüyor. Doğrudan yatırımlarda ikinci 10’dayız. Ana ilk 10’a girmemiz gerekiyor. Teşvik mekanizması ve vergi sistemi bizim için önemli. Kurumlar vergisinde bir düzenleme olması gerekiyor” dedi.
Türkiye’deki UDY kompozisyonuna bakıldığında gayrimenkul yatırımlarının toplam UDY içinde yüzde 33 pay aldığını vurgulayan Engin Aksoy, odaklandıkları kısmın ise 5,6 milyar dolar düzeyinde gerçekleşen yatırım sermayesi denilen üretken sermaye kısmı olduğunu söyledi. Aksoy, “2023 yılında 5,6 milyar dolarlık bir yatırım sermayesi girişi oldu, geçen yıla kıyasla bu rakamda yüzde 20’lik bir azalma mevcut’’ diye konuştu.
Birleşik Kamu-İş Açıkladı: Yoksulluk Sınırı 58 Bini Geçti, Açlık Sınırı Asgari Ücreti Geride Bıraktı
TESİSLER TAŞINIP FABRİKALAR SATILIYOR
Türkiye’nin önde gelen şirketlerinden Borusan, sınırda karbon vergisi gibi düzenlemelerin uluslararası rekabeti daha da kısıtlayıcı hale getireceğine dair beklentiler sebebiyle Gemlik tesisleriyle ilgili radikal bir karar aldı. Fabrikayı başka bir ülkeye taşıyacak olan şirket, tesisin arazi ve binasını da satacağını bildirmişti.
Öte yandan bazı Türk firmalar ise Türkiye’ye yeni yatırım yapmak yerine yeni yatırımlarını artan maliyetler dolayısıyla yurt dışında yapıyor. Türkiye’nin en büyük holdingi olan Koç Holding’e bağlı Arçelik, Mısır’da 100 milyon dolarlık yatırımla kurduğu yeni fabrikasını devreye almaya hazırlanıyor. İskefe Holding, LCWaikiki, Eroğlu Grubu, Yeşim Tekstil, Şahinler Holding ve Hayat Holding gibi Türk şirketleri Mısır’da yatırımlar yapan şirketler arasında yer alıyor.
