1.4 Milyar Dolar Ceza, İtirazsız Ödeme, ‘Parayı Kazanan Özel Bir Şirket. Ceza Neden Milletin Cebinden Ödeniyor’?

Bağdat’ı ‘baypas ederek’ Kuzey Irak petrolünü doğrudan dünyaya pazarlamak isteyen Bölgesel Kürt Yönetimi ile işbirliği yaptığı gerekçesiyle Ankara’ya rekor ceza... Uluslararası tahkim mahkemesi 2014-2018 dönemi için 1.4 milyar dolar ceza kesti. Enerji Bakanlığı’nın karara itiraz etmeden ‘Ödeyeceğiz’ demesi de şaşkınlık yarattı. ‘Parayı kazanan özel bir şirket. Ceza neden milletin cebinden ödeniyor’ tepkileri geldi.

Irak merkezi hükümeti, Bölgesel Kürt Yönetimi’nin Türkiye üzerinden izinsiz petrol sattığını belirterek uluslararası tahkime dava açmıştı. Mahkeme, Türkiye’nin 1.4 milyar dolar tazminat ödemesine hükmetti. IKBY de Türkiye’ye petrol akışını durdurdu. Enerji Bakanlığı cezanın ödeneceğini duyurdu. Şimdiye kadar Türkiye’nin ceza almasına yol açan petrol kaçakçılığını yapan şirketle ilgili açıklama yapılmaması dikkat çekti.

IRAK 30 MİLYAR DOLARDAN FAZLA TAZMİNAT İSTİYOR’

Enerji uzmanı Necdet Pamir de “Barzani ile kafa kafaya verilip hem Irak anayasasına hem BM kararlarına aykırı bir iş yapıldı” dedi. Pamir şöyle devam etti: Ankara Barzani’yle ilişkilerin iyi olduğu dönemde bunu yapıyor. Parayı kimler kazanıyor onu sormak lazım. Irak’ın istediği tazminat 30 milyar dolardan fazla. Yapılan yanlışlar yüzünden hepimizin vergilerinden ceza ödenecek. Bu da göstere göstere geldi.

Karar'dan Eda Narin'in haberine göre, Irak yönetimi 2014 yılında kendi izni olmadan Türkiye’nin Irak Bölgesel Kürt Yönetimi’nden petrol ithal ettiğini iddia etti. Bağdat merkezi yönetimi iddiasını Paris’teki Uluslararası Tahkim Mahkemesi’ne taşıyarak Türkiye’ye dava açtı. Irak, Kürt Bölgesel Yönetimi’nin çıkardığı petrol Kerkük-Ceyhan ham petrol boru hattından ihraç etmesine izin veren Ankara’nın iki ülke arasındaki anlaşmayı ihlal ettiği gerekçesiyle 2014 yılında Türkiye aleyhine açtığı tahkim davasını kazandı. Davayı kazandığını Cumartesi günü açıklayan Irak, kararın ardından yarı özerk Kürt Bölgesel Yönetimi’nin petrol ihracını durdurdu.

Kerkük-Ceyhan hattı üzerinden Türkiye’ye günde 450 bin varil gönderildiğini ifade eden kaynaklar bunun 75 bin varilinin Irak federal devletinin çıkardığı, 370 bin varilinin ise Kürt Bölgesel Yönetimi’nin çıkardığı petrolden oluştuğunu ifade etti. Irak Petrol Bakanlığı’ndan Reuters’a konuşan bir kaynak, Türkiye’nin Uluslararası Tahkim Mahkemesi tarafından alınan kararı uygulayacağını Irak’a yazılı olarak bildirdiğini ifade etti.

Türkiye yaklaşık 1.4 milyar dolar tazminat ödemeye mahkum edilirken, hem petrol ticaretinin duracak olması hem de ceza ödenecek olması aradan yıllar geçtikten sonra ortaya çıkan zararın faturasının halka kesilmesine neden oldu. Öte yandan Bu petrolü taşıyan şirket PowerTrans’ın sahiplerinin arasında olan Berat Albayrak isminin olması dikkat çekti. Albayrak bu şirketin sahibi olduğu ve Kuzey Irak’tan petrol taşırken Türkiye’de Enerji Bakanlığı görevini yürütüyordu.

BİR HEYET TÜRKİYE’Yİ ZİYARET EDECEK’

Irak Petrol Bakanlığı’ndan bir yetkili “(Bakanlıktan) bir heyet, tahkim kararı doğrultusunda Irak‘ın kuzeyinde çıkarılan petrolü ihraç edecek yeni bir mekanizma üzerinde anlaşmak üzere yakında Türkiye’yi ziyaret ederek yetkililerle görüşecek” dedi. Petrol Bakanlığı’ndan yapılan resmi açıklamada da, ilgili makamlar ile yapılacak olan görüşmelerde Ceyhan terminali üzerinden petrol ihracatının devamının sağlanması ve Irak kamu petrol şirketi SOMO’nun diğer petrol şirketlerine olan yükümlülüklerinin ele alınacağı ifade edildi. Konu hakkında Reuters’a konuşan başka bir bilgi sahibi bir kaynak ise, Kerkük-Ceyhan hattı üzerinden Türkiye’ye günde 450 bin varil gönderildiğini, bunun 75 bin varilinin Irak federal devletinin çıkardığı, 370 bin varilinin ise Kürt Bölgesel Yönetimi’nin çıkardığı petrolden oluştuğunu ifade etti.


CEZA 2014-2018’İ KAPSIYOR SONRASI İÇİN İKİNCİ DAVA SÜRÜYOR

Irak merkezi hükümeti, Paris’teki Uluslararası Tahkim Mahkemesi’nde Türkiye aleyhine açtığı davayı kazanmasının ardından Irak Bölgesel Kürt Yönetimi, Türkiye’ye petrol ihracatını durdurdu. Türkiye, Irak Kürdistan Bölgesel Kürt Yönetimi’ne petrol tahkim davasında 1.5 milyar dolar ödemeye mahkum edilirken bu cezanın 2014-2018 dönemlerini kapsadığı belirtildi. Konu hakkında bilgi sahibi bir kaynak, tahkim kararına göre Türkiye’nin Irak‘a yaklaşık 1.5 milyar dolar ödemesi gerektiğini ve bu cezanın 2014-2018 dönemini kapsadığını ifade etti. Ayrıca 2018’den sonraki dönemi kapsayan ikinci bir tahkim davası ise görülmeye devam ediyor. Aynı kaynak bu davanın iki yıl içinde karara bağlanmasının beklendiğini ifade etti.

ANKARA, RUSYA VE İRAN’DAN İTHAL ETMEK ZORUNDA KALIR

Kaynaklar, kararın Kürt Bölgesel Yönetimi’nin ürettiği petrol miktarı üzerinde bir etkisi olacağını, bu etkinin Kerkük-Ceyhan boru hattının ne kadar süreyle kapalı olacağına bağlı şekilleneceğini ifade ederken, hattın kapalı kalması Kürt Bölgesel Yönetimi’nin egemenlik alanı içinde petrol çıkartan şirketler için büyük belirsizliğe neden oldu. Bölgede faaliyet gösteren Dallas merkezli HKN Energy şirketi, geçen yıl ABD’li makamlara ilettiği bir mektupta, petrol ihracatının durması halinde Kürt Bölgesel Yönetimi ekonomisinin çökeceğini belirtirken, Türkiye’nin Kuzey Irak‘tan alamadığı petrol nedeniyle oluşan açığı kapatmak için İran ve Rusya’dan daha fazla ham petrol ithal etmek durumunda kalacağının altını çizmişti.

‘SATIŞTAN FAYDALANAN IKBY’DEN TAZMİNAT ÖDEMESİ TALEP EDİLEMEZ Mİ?’

Türkiye’nin Irak Kürdistan Bölgesel Kürt Yönetimi’ne petrol tahkim davasında 1.5 milyar dolar ödemeye mahkum edilmesinin ardından sosyal medya hesabından açıklama yapan Ulaştırma eski Bakanı ve MHP eski milletvekili Oktay Vural, 27 Ağustos 1973’te Irak Cumhuriyeti Hükümetiyle imzalanan Irak-Türkiye Ham petrol Boru Hattı Anlaşması’yla Irak’tan gelecek ham petrolün taşınacağı hüküm altına alındığını ve boş kapasite olması halinde anlaşarak üçüncü taraf için kullanılabileceği maddelerini hatırlattı. Vural, 2014’te Türkiye’nin Kuzey Irak Yönetiminin Irak-Türkiye Petrol Boru hattından petrol satmasını sağladığının belirterek “Türkiye Irak’ın bütünlüğü için doğal kaynakların tüm Iraklılara ait olduğu tezini savunmuştu. Başbakan Erdoğan 23 Mart 2003 tarihinde “Irak’ın zengin doğal kaynaklarının bir bütün olarak Irak ulusuna ait olması gerektiğini düşündüğümüzü bir kere daha belirtiyorum” demişti.

Hukuki durum ve Türkiye’nin siyasi tutumu bu olmasına rağmen Kuzey Irak Bölgesel Yönetiminin Irak Merkezi Yönetimden bağımsız olarak Irak-Türkiye Hampetrol Boru Hattından petrol satması neden mümkün kılınmıştır? Irak’ta enerji jeopolitiği kritik. Bölge; ABD, Rusya ve Çin’li firmalar in dahil olduğu, kendi üretimi olmayan çatışmaların içine çekilme riskiyle karşı karşıya’’ dedi. Kuzey Irak Bölge Yönetimi’nin Deloitte Raporlarına göre sadece 2017-2022 arasında 51 milyar 294 milyon dolarlık 922.8 milyon varil ham petrol sevk ettiğini aktara Vural “Petrol satışından asıl faydalanan Kuzey Irak Bölge Yönetimi olduğuna göre bu tazminatı onların ödemesi talep edilemez mi?” dedi.

BARZANİ İLE KAFA KAFAYA VERİP ANAYASAYI ÇİĞNEDİLER

Karar’a konuşan enerji uzmanı Necdet Pamir, kararın sürpriz olmadığını söyledi. Barzani ile kafa kafaya verip Irak Anayasası hükümlerine aykırı bir iş yapıldı diyen Pamir “Anayasa’da der ki ‘Irak’ın hangi bölgesinde üretilirse üretilsin yeraltı kaynakları, hidrokarbon kaynakları tüm Irak halkına aittir.’ Yani kuzeyde üretilen kuzeyin, güneyde üretilen güneyin diye bir şey yok. ‘Tüm bunların ihracı ve ithalatı Federal Irak Cumhuriyeti hükümetinin kuruluşu olan SOMO’nun yetkisindedir’ diyor Irak Anayasası. Bunun ötesinde Birleşmiş Milletler kararları da var. Bütün bunlara aykırıdır. BM Güvenlik Konseyi’nin 1483 ve 1546 sayılı kararları var. Buna göre de Irak hükümeti nereden üretilirse üretilsin petrolü ihraç edecek, o petrolden elde edilen gelirler BM Güvenlik Konseyi kararı doğrultusunda BM’nin New York’taki bankasında Irak Geliştirme Fonu hesabına yatırılacak. Yani kimse elden para almayacak.

Masraflar düşüldükten sonra Irak Merkez Bankası’na verilecek, gelirin yüzde 17’si kuzeye, yüzde 13’ü ortaya, yüzde 70’i nüfusa oranlı olmak üzere dağıtılacak. Bundan Irak hükümeti sorumlu. Burada üç tane ihlal var. Birincisi Irak Anayasası’nı ihlal var. İkincisi BM Güvenlik Konseyi kararlarını ihlal var. Üçüncüsü de Irak-Türkiye Ham petrol Boru Hattı Anlaşması. Irak hükümetiyle imzaladığımız anlaşmanın hükümlerine bakıldığı zaman madde 7 diyor ki ‘Türk toprakları içinde nakliye, pompalama ve yükleme işlemlerini tekeffül ettiği için Türk tarafı Irak’tan gelen ham petrollerin taşınmasıyla ilgili olarak tüm depolama ve ihraç merkezleri ile terminalde Irak tarafının direktiflerine uyacaktır.’ Boru hattının Türkiye tarafından kalan kısmında Irak tarafının direktiflerine uymakla yükümlüsünüz bu anlaşmaya göre” dedi. Türkiye’ye girmeden önce bir ölçüm istasyonunun olduğunu ifade eden Pamir, bir orada bir de Ceyhan terminalinde uluslararası piyasalara satış yapılmadan önce ölçüldüğünü ifade etti.

IRAK 30 MİLYAR DOLAR İSTEDİ, BU GÖSTERE GÖSRETE GELDİ

Necdet Pamir şöyle devam etti:

“Terminalde de Irak tarafının adam bulundurma hakkı var anlaşmaya göre. Bunlar Türkiye’ye girmeden önceki ölçüm istasyonunda bir by-pass yapıyorlar. Irak’ın kuzeyinden gelen boru hattının ölçüm istasyonuna bağlanması gerekirken geçiyorlar o ölçüm istasyonunu ve Kerkük-Yumurtalık boru hattına o ölçüm istasyonundan sonra giriyorlar. Barzani ile beraber ihracat yapıyorlar. Böyle bir şey olabilir mi? Dolayısıyla senelerdir Irak tarafı protesto ediyor. Bir tarafta başlarında IŞİD belası, bir taraftan kendi ülkesinin topraklarına doğru dürüst hakim olamama durumu nedeniyle Türkiye bu durumu kullanarak Barzani ile ilişkilerin iyi olduğu dönemde bunlar yapılıyor. Irak tarafı önce bir şirket tuttu 2013 sonlarında muhtemel alıcıları saklamak için. Takip ettiler, sonra da Mayıs 2014’te ICC’ye şikayette bulundular.

2014’ten bugüne devamlı protesto ediyorlar ama fiili durum sürüyor. 1.4 milyar dolar çok büyük para. Kimin parasını ceza olarak ödüyorsunuz? Parayı kimler kazanıyor onu sormak lazım. Sizin yaptığınız yanlışlar yüzünden hepimizin vergilerinden 1.4 milyar dolar para ödemeye mahkum oldunuz. Aslında Irak tarafının istediği tazminat 30 milyar doların üstünde. Bu durum göstere göstere geldi. Baştan aşağı rezalet.”

ŞİRKETLERİN DEPOLAMA KAPASİTELERİ ‘BİRKAÇ GÜNLÜK’

Kürdistan Bölgesi petrolünün Ceylan limanı üzerinden ihracatının askıya alınmasının ardından Gulf Keystone Petroleum, Genel Energy ve DNO, üretilen petrolü geçici bir süreliğine depolayacaklarını duyurdu. Irak Bölgesel Kürt Yönetimi’nden olduğu alanda petrol çıkaran Norveçli DNO kararın ardından çıkarttığı petrolü depolama tanklarına sevk etmeye başlarken yaptığı açıklamada tankların ‘birkaç günlük’ petrolü depolama kapasitesi olduğunu belirtti. Şirket yaptığı açıklamada “DNO kamuya yapılan açıklamalardan Ankara, Bağdat ve Erbil’in petrol ihracatının devamını sağlamak üzere anlaşmaya varmak için görüşmelerde bulunduğunu kaydetti” ifadelerine verdi.

‘ALBAYRAK KÜRT PETROLÜNÜ İSRAİL’E SATTI’

CHP İstanbul Milletvekili Aykut Erdoğdu 2015 yılında enerji yolsuzluğuyla ilgili yaptıkları araştırmada, Ar Enerji, Zirve Holding ve PowerTrans şirketlerinin karşılarına çıktığını, bu şirketlerde hisseleri bulunanlar arasında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın damadı Berat Albayrak ve eniştesi Ziya İlgen’in de bulunduğunu açıklamıştı. Erdoğdu, bu şirketlere sağlanan imtiyazlar nedeniyle kamunun zarara uğratıldığını belirterek, Kalyoncu Ailesi’ne ait Ar Enerji şirketinin hisselerinin yüzde 50’sini alan Ziya İlgen’in daha sonra şirketi Zirve Holding’e devrettiğini Ar Enerji’nin aynı zamanda Azerbaycan’ın doğalgaz ve petrol şirketi olan Socar’ın Türkiye şirketinin hissedarları arasında yer aldığını söyledi.

Erdoğdu, Power Trans şirketinin kurucuları arasında Erdoğan’ın damadı Beraat Albayrak’ın sahibi olduğu Çalık Holding’in geçtiğini iddia ederek bu şirketin kara para alımının yapıldığı naylon şirket olduğunu kaydetti. Power Trans şirketine imtiyazlı bir şekilde ihalesiz olarak Kürt petrollerinin taşınması işinin verildiğini iddia eden Erdoğdu bu şirketin Kürt Irak Merkez hükümetinin onayını almadığını ve bu petrolün İsrail’e satıldığını öne sürmüştü.

‘ÖDENECEK CEZA BABANIZIN PARASI MI?’

Türkiye’nin tazminat ödemesine mahkum edilmesini sosyal medya hesabından değerlendiren İYİ Parti İzmir Milletvekili Aytun Çıray “2013 Martında CHP adına gensoru vermiş ve demiştim ki; Sonuçta bazı şirketlere özel imtiyazla çıkar sağlamak için milli güvenliğimizi tehdit edecek gizli anlaşmalara imza atıldı” ifadelerini kullandı. Enerji politikaları uzmanı Necdet Pamir ise sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada ‘’Senelerdir yazıp çizip söylüyoruz. Yaptığınız iş, Irak Anayasası’na ve Irak Türkiye Hampetrol Boru Hattı Anlaşması’na aykırı diye... Buyrun! Ödenecek bu para, babanızın parası mı?” ifadelerini kullandı.

IKBY: KARAR GEÇİCİ BAĞDATLA ANLAŞTIK

IKBY Başbakan Yardımcısı Rêbaz Hamlan, Kürt Bölgesi’nden Türkiye’deki Ceyhan Limanına boru hattıyla petrol ihracatının askıya alınması kararının geçici olduğunu söyledi. Rêbaz Hamlan, “Kürdistan Bölgesi’nden petrol ihracatı hiçbir şekilde durdurulmayacak çünkü bu yasal bir süreç ve yeniden başlayacak” dedi. Hamlan, Irak hükümeti ile bütçe, petrol ve gaz yasası konusunda anlaşmaya vardıklarını söyledi. Başbakan Yardımcısı Hamlan, Kürdistan Bölgesi’nden petrol ihracatının askıya alınmasının geçici olduğunu ve yakında yeniden başlayacağını söyledi. Öte yandan IKBY Başbakanı Mesrur Barzani, konuyla ilgili olarak Twitter hesabından yaptığı açıklamada, Bağdat ile kısa bir süre önce yapılan anlaşmalar ICC Tahkim Mahkemesinin kararına ilişkin sorunu çözmemizin temelini oluşturduğunu söyledi. Barzani, Erbil’den bir hükümet heyetinin yakında bazı temaslarda bulunmak üzere Bağdat’ı ziyaret edeceğini de sözlerine ekledi.