Gazze'deki soykırımın sürdüğü 6 ay süresince Türkiye'nin İsrail'e artan ticareti belgelere yansıdı. Satılan baruta 'yanıcı madde', silaha 'av malzemesi' savunması yapan hükümet, inkar ettiği utanç alışverişinde, 31 Mart sandığı sonuçlarının da etkisiyle 185 gün sonra geri adım attı. Tel Aviv'e 54 ürün grubunda satış kısıtlaması getirildi. İlaç, gıda ve tekstilin liste dışı bırakıldığı kararı yetersiz bulan muhalefetten 'Kısıtlama yetmez ticareti tamamen kesin' çağrıları yükseldi.
Gazze’deki soykırıma rağmen Türkiye, İsrail’e çelik, barut, dikenli tel, silah parçaları dahil onlarca ürün üzerinden ticareti sürdürdü. Toplumdan yükselen ‘durdurun’ tepkisine ‘Böyle bir şey yok’ cevabı veren iktidar, TÜİK belgeleri ortaya çıkınca ticareti kabul etmek zorunda kaldı.
185 gün boyunca ticareti inkar etmek için uğraşan hükümet, 31 Mart sandığının hemen ardından, jet yakıtı dahil 54 üründe satışı kısıtladı. Jet yakıtı için ‘Sivillere satıldı’ denilince ‘Madem sivillere gidiyor neden kısıtladınız?’ sorusu gündeme geldi.
KAPSAMLI ADIMLARLA İHRACATI TAMAMEN KESİN
Hükümetin kısıtlama getirdiği ürünler arasında ilaç, gıda ve tekstil ürünleri yer almadı. Ticaret Bakanlığı’ndan ‘Temel ihtiyaç maddeleri olduğu için listeye almadık’ açıklaması geldi. Aynı bakanlık daha önce bu ürünlerin satışı için ‘Gümrüğü olmadığı için Filistin’e İsrail üzerinden gidiyor’ demişti.
Toplumda ticaret kısıtlaması kararı her ne kadar olumlu karşılansa da yetersiz görüldü. Hamle için ‘yetersiz’ diyen muhalefet hükümete “Daha kapsamlı adımlarla ticaret tamamen kesilmeli. Limanlar İsrail’e kapatılmalı” çağrısını yaptı.
TİCARET BAKANI BOLAT’TAN 15 GÜN ARAYLA İKİ AÇIKLAMA
Karar'ın manşetinde yer alan habere göre, Türkiye’den İsrail’e lanet mesajları yükselmeye devam ederken, ‘ticareti kesin’ nidaları bir türlü karşılık bulmuyordu. Ticaret Bakanlığı her fırsatta ticaretin özel şirketler tarafından yapıldığının altını çizerken Bakan Bolat “Kamu kurumları ticaret yapmıyor” demişti. 27 Mart’ta yapılan bu açıklamadan 15 gün sonra TVF şirketinin İsrail’e bor sevkiyatı yaptığı ortaya çıktı. Bu sefer Bakan Bolat 10 Nisan’da “Çok cüzi miktarda ihracat yapılmış” savunmasını yaptı.
İsrail’in Filistin’e yaptığı saldırıların boyutu artık zulmü aşarken, dünyanın birçok noktasından lanet mesajları deyim yerindeyse ‘yeri göğü’ inletiyor. Yaşlı, kadın ve özellikle çocuk demeden katliama devam eden ülkeye yapılan ticaretlere de bir an önce ambargo getirilmesi isteniyor.
Bu süreçte Türkiye de ticarete devam eden ülkeler olurken, hükümetten acilen ‘özel şirketler de olsa ticareti durdurun’ nidaları yükselmeye devam ediyor. Yerel seçim öncesinde açıklamalarda bulunan hükümet yetkilileri İsrail’e olan ticaretin Filistin devletine gittiğini savunurken, ne veriler ne de açıklamalar aynı şeyi söylemiyor. Sağlık Bakanlığı da Filistin’e yardımların Mısır üzerinden gittiğini paylaşmıştı.
Aralık 2023’te İsrail’e olan ihracatın yüzde 35 arttığı gündeme geldiğinde Ticaret Bakanı Ömer Bolat’ın başında bulunduğu bakanlık açıklamasında “O ihracat aslında Filistinlilere” denilmişti.
Ömer Bolat 27 Mart 2024’te Kanal 24’e konuk olduğunda İsrail ile yapılan ticaret üzerinde canlı yayında şöyle konuştu: “Biz hükümet olarak kamu kurumları devlet şirketleri asla ve katiyen İsrail ile ticaret yapmamaktayız.” Fakat sonrasında gazeteci Metin Cihan, belgelerle Türkiye Varlık Fonu (TVF) şirketi olan Eti Maden’in İsrail’e ihracat yaptığını paylaştı. Toplamda 21 tonluk bor madeninin toz halinde gittiğini paylaşan Cihan, tamamen TVF ait bir şirket olduğunu vurguladı.
Bunun üzerinde 10 Nisan 2024’te Ticaret Bakanı Bolat bu sefer TRT’nin canlı yayın konuğu oldu. Yapılan bu ticaret hakkında da kısa bir açıklama yapan Bolat “İsrail’e ihracatta bir takım talimatlar verdik. Ama buna rağmen bir kamu şirketinden çok çok cüzi miktarda yani yılda milyar dolarlar ihracat yapan bir şirketten sadece birkaç 10 bin dolarlar seviyesinde bir ürün ihracatı gerçekleşmiş” dedi. Bu açıklama üzerine ‘kamu kurumları ihracat yapmıyor’ tezi de bakanlık tarafından çürütülmüş oldu.
ERBAKAN: BU VEBALDEN BİR AN ÖNCE KURTULUN
Savaşın başlamasından bu yana Türkiye’nin İsrail ile sürdürdüğü ticarete ilişkin olarak liman kayıtlarını sosyal medya hesabından paylaşan gazeteci Metin Cihan, bu kez de Türkiye Varlık Fonu’nun bir şirketi olan Eti Maden ile İsrail ordusuna da hizmet veren büyük bir şirket olan Fertilizers & Chemicals arasındaki sevkiyatı gündeme getirdi. Seçim kampanyası boyunca AK Parti iktidarının İsrail ile ticari ilişkilerine sert eleştiriler yönelten Erbakan, bu kez sosyal medya hesabından, Yahudi devletine yönelik bor ihracatına yönelik ilk kez gazeteci Metin Cihan’ın yayınladığı belgeyi paylaştı.
Türkiye Varlık Fonu şirketlerinden Eti Maden’in 23 Mart tarihinde İsrail’deki Fertilizers & Chemicals şirketine bor madeni gönderdiğini gösteren belgeyi paylaşan Erbakan, “Yetkililere bir kez daha çağrıda bulunuyoruz, bu vebalden bir an önce kurtulun” dedi. Metin Cihan’ın yayınladığı belgeyi sosyal medya hesabından paylaşan Erbakan, “Doğrudan Sayın Cumhurbaşkanı’na bağlı olan Türkiye Varlık Fonu’nun şirketlerinden ETİ Maden’in, seçimlerden bir hafta önce İsrail’e 21 ton borik asit formunda bor madeni ihracatı yaptığına dair bir belge ortaya çıktı. Yeniden Refah Partisi olarak yetkililere bir kez daha çağrıda bulunuyoruz; Bu vebalden bir an önce kurtulun” ifadelerini kullandı.
NİSAN VERİLERİ MERAKLA BEKLENİYOR
Ticaret Bakanlığı verilerine göre, mart ayında İsrail’e olan ihracat 436,9 milyon dolara yükseldi. Filistin’e saldırı sonrası İsrail’e ihracat aylık ortalama 373,6 milyon dolar seviyesindeydi. Şubat ayında 422,2 milyon dolara yükselen ihracatımız mart ayında saldırı sonrasının rekorunu kırarak 436,9 milyon dolara çıktı. İsrail’e ihracat, Eylül 2023’de 499,1 milyon dolardı. Ekim 2023’de 347,9 milyon dolara geriledi. Kasım 2023’de ise 319,7 milyon dolar ile en düşük seviye görüldü. Aralık ayında İsrail’e ihracatımız yeniden yüzde 35 artışla 429,2 milyon dolara geldi. Ocak 2024’de 349,7 milyon dolar olan ihracat şubat ayında yeniden yüzde 20 artışla 422,2 milyon dolara ulaştı. Mart ayında rekor kırdı. Yapılan kısıtlamalar sonrasında Nisan ayında ihracat verileri kısıtlamanın boyutunu gösterecek.
ÇELİK, ÇİMENTO VE JET YAKITI TİCARETİ KISITLANDI
Ticaret Bakanlığı, itibaren belirlenen ürünlerde İsrail’e ihracatı kısıtlama kararı aldı. Bakanlıktan yapılan açıklamaya göre, bu kararın gerekleri Ticaret Bakanlığı tarafından derhal yürütülecek. İsrail, Gazze’de derhal ateşkes ilan edene ve yeterli miktarda, kesintisiz yardıma izin verinceye kadar belirlenen kısıtlamalar yürürlükte kalacak. Açıklamada şu bilgiler verildi: “Türkiye, 9 Nisan 2024 tarihinden itibaren, ilk aşamada Ek’te belirtilen ürün grupları altında yer alan ürünlerin İsrail’e ihracatını kısıtlama kararı almış bulunmaktadır. Bu kararın gerekleri Ticaret Bakanlığı tarafından derhal yürütülecektir. Bu karar, İsrail, uluslararası hukuktan kaynaklanan yükümlülükleri çerçevesinde, Gazze’de derhal ateşkes ilan edene ve Gazze Şeridi’ne yeterli miktarda ve kesintisiz insani yardım akışına izin verinceye kadar yürürlükte kalacaktır.
İsrail’e kısıtlanan ürün grupları şöyle sıralandı: “alüminyum profiller, alüminyum teller, boyalar, bakır profiller, çubuklar ve teller, beton mikserleri, çelik borular ve bağlantı parçaları, çelik filmaşin, çelik kaplar ve depolar, çelik köprü aksamı, çelik kuleler, çelik profiller, çimento, çimentodan, betondan veya suni taştan inşaat için bloklar ve levhalar, demir çelikten tüm inşaat malzemeleri, demir-çelik tüm teller, ekskavatörler, elektrik kabloları, elektrik panoları, fayanslar, fiberoptik kablolar ve elektrik iletkenleri, forkliftler, granit, halat ve kablolar, hırdavat ürünleri, hidrolik yağlar, inşaat demiri, inşaat makinaları, inşaat yalıtım malzemeleri, inşaatta kullanılan camlar, kimyasal bileşikler, kimyasal gübreler, klinker, kovalar, kepçeler, kürekler, kıskaçlar ve kancalar, kükürt, madeni yağlar, makaralı zincirler, mermer, metal işleme makinaları, metallerin işlenmesinde kullanılan kimyasallar, mineral gübreler, motor yağları, paletler, plastik borular, sandviç paneller, seramikler, solvent boyalar, tel çekme makinaları, testere makinaları, tuğlalar, uçak benzini ve jet yakıtı, vernikler, vinçler, yapıştırıcılar ve tutkallar, yassı çelik ürünleri.”
‘FİLİSTİN’E YAPILAN İHRACAT DA VAR’
Ömer Bolat, İsrail konusunda hükümetin doğru adımlar atmaya devam edeceğini dile getirdi. İsrail’e yapılan ticaretin içinde Filistin’e yapılan ticaretin de yer aldığını anlatan Bolat, Filistin’e gönderilen ürünlerin, gümrük ve limanlarda İsrail adıyla geçtiğini söyledi. Söz konusu ihracatın çok fazla olmadığının dile getirildiğini anlatan Bakan Bolat, Filistin’e ihracatın 1 milyar dolar civarında olduğunu, kayda girmeyen kısımların da dahil edilmesiyle 2 milyar dolarlık ticaret olduğunun açıklandığını kaydetti. Vatandaşlardan Filistin halkının haklarını, hukuklarını, menfaatlerini düşünen Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a, hükümete ve devletine destek olmaya davet eden Bolat, Filistin’e yardımların devam edeceğini bildirdi. Bolat, Batılı ülkelerin Gazze’ye havadan yaptıkları yardımların 30 bin tonluk yardımlar olduğunu anlatan Bolat, “Türkiye’den bugüne kadar toplam 42 bin ton yardım malzemesini Gazze’ye ulaştırmayı başardık. Dünya’da, Gazze’ye en çok yardım ulaştıran iki ülkeden biri Türkiye olarak tescillendi. Kanallar açık olsa çok daha fazlasını, içeriye sevk edeceğiz. Bu anlamda hiçbir eksiğimiz yok. Ümidimiz ve beklentimiz İsrail’in bir an önce ateşkes yapması.” diye konuştu.
‘YÜZDE 99,9’UNU ÖZEL ŞİRKETLER YAPIYOR’
İsrail’in hedef ülkeler listesinden çıkartıldığını anımsatan Ömer Bolat, Ticaret Bakanlığının, Filistin’e saldırılarına devam eden İsrail’e yönelik ihracat kısıtlaması uygulanmasını kararlaştırdığını söyledi. Söz konusu ürünler içinde gıda, tıbbi ürünler, ilaç, mutfak eşyası, konfeksiyon gibi insanların temel ihtiyaçlarının kapsam dışı bırakıldığını dile getiren Ömer Bolat “Gelişmelere göre devletin ilgili kurumları değerlendirmeleri yaparlar ve Ticaret Bakanlığı olarak bunları biz ya da Dışişleri Bakanlığımız kamuoyuyla paylaşırız” diye konuştu. İsrail ile ticaretin özel şirketler tarafından yapıldığının altını çizen Bolat, Ticaret Bakanlığının ticareti yapan bir kuruluş olmadığını, söz konusu ticaretin yüzde 99,9’unun özel şirketler tarafından yapıldığını bildirdi.
‘UÇAK YAKITI SİVİL ARAÇLARA SATILIYOR’
Ömer Bolat, Türkiye’den İsrail’e jet yakıtının, askeri uçaklara satılıyormuş gibi yansıtıldığını belirterek “Türkiye’de uçak yakıtı satan iki özel akaryakıt şirketi var. İsrail’den Türkiye’ye çok sayıda turist geldi. Sivil uçuşlar bir müddet devam etti. Uçuşlar, birkaç ay önce iptal edildi. İsrail’e satılan yakıt, İsrail’in turist getiren hava yolu şirketlerinin uçaklarına satılan yakıttır. Türkiye’ye geliyorlar, benzini dönüş için alıyorlar. Bu, Türkiye’nin ihracatı gibi yazılıyor.” ifadelerini kullandı. İsrail’in askeri uçaklarına benzin satılıyormuş gibi lanse edilmesini iftira olarak nitelendiren Bolat, şöyle devam etti: “Jet yakıtı iddiası büyük bir iftiradır. Vatandaşlarımız, siyaset istismarcılığı anlamında yapılan bu iftiralara kanmasın. Filistin davasına en büyük hizmetleri yapan Sayın Cumhurbaşkanı’mıza, hükümetlerine, devlet yöneticilerine karşı iftirayı yapmak, günahların en büyüdüğüdür.”
‘YETMEZ TİCARETİ KOMPLE KESİN’
Muhalefet Gazze’ye saldırılar başladığından beri ‘İsrail’le ticareti kesin’ çağrıları yaparken, başta böyle bir ticaretin olmadığını öne süren iktidar tepkiler üzerine İsrail’le ihracatta 54 ürüne kısıtlama getirdi. Kısıtlamanın İsrail’in Gazze’de ateşkes ilan edene kadar yürürlükte kalacağı açıklandı. Ticaret Bakanlığı’nın kısıtlama getirildiğini duyurduğu ürünler arasında askeri ürünler ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın başında bulunduğu Türkiye Varlık Fonu bünyesindeki Eti Maden tarafından İsrail’e gönderilen bor madeni yer almıyor.
CHP Erzincan Milletvekili Mustafa Sarıgül’den İsrail’e ihracat listesine tepki geldi. Sarıgül “Verdiğimiz malların listesine bakıyorum da bir tek İsrail’deki çocukları emzirmediğimiz kalmış. Derhal ithalat da kesilmeli. Acil çağrımdır.” dedi.
CHP Genel Başkanı Özgür Özel ise “Tüm İslam alemi ve tüm insanlığın yüreğini acıtan Gazze’deki katliama karşı yurttaşlarımızdan yükselen ve bizim de sahiplendiğimiz İsrail ile ticaretin kesilmesi taleplerine kulaklarını tıkayan Cumhur İttifakı’nın Ramazan ayının son gününde ilan ettiği kısmi kısıtlamayı yetersiz de olsa bir ilk adım olarak değerlendiriyoruz. Gazze başta olmak üzere İslam coğrafyasındaki mezalimin son bulmasını temenni ediyorum” diye konuştu.
Gelecek Partisi Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu da “Madem ki başta uçak yakıtı olmak üzere, bir çok sevkiyatı durdurma kudretiniz vardı; madem ki bu malzemelerin Filistin’e gitmesi söz konusu değildi; o halde 7 aydır Gazze’de devam eden soykırıma malzeme taşıyan hattı neden kesmediniz? Yalnızca 54 kalemlik yaptırım yetmez, İsrail ile devam eden ticareti tamamen ve derhal durdurun! Hava sahamızı İsrail’e giden uçaklara kapatın! İsrail’e başka ülke gemilerinin de bizim limanlarımız üzerinden ticaret yapmasını engelleyin! Bütün ulaşım hatlarını kesin!” ifadelerini kullandı.
