Eylül ayına ait merkezi bütçe gelişmeleri hükümetin vaatleri  doğrultusunda faiz-dışı giderleri frenlediğini, fakat dolaylı  vergilerdeki çöküşün açığın üstünde daha  etkili olduğunu gösterdi. Yıl sonu hedefi olan bütçe açığını GSYİH’nin %1.9’yla sınırlamak güç olacak. TL60 milyar tasarruf vadedilen 2019’da ise yerel seçimler öncesi harcamalarda artış nasıl engellenecek kestirilemiyor.

Garanti Yatırım analizine göre,

Gider artışının yüksek kalmaya devam ettiği Eylül ayında yapılandırma gibi vergi dışı gelirlerdeki artışın da kuvvetli olması, bütçe performansının önceki yıla yakın  gerçekleşmesini sağladı. Tahmini 3Ç18 GSYH rakamına göre bütçe açığı/GSYH oranı Eylül sonunda %2.0. Yeni Ekonomi Programı (YEP)’na göre 2018 hedefi %1.9.

Buna göre yılın son çeyreğinde bütçe performansının önceki yılın aynı dönemine göre iyileşmesi gerekiyor.

Önümüzdeki dönemde vergi gelirlerindeki kaybın yarattığı olumsuz etkinin tek seferlik gelirlerle (yapılandırma, bedelli askerlik, imar barışı gibi) ne ölçüde karşılanacağı ve YEP ile açıklanan tasarruf tedbirlerinin katkısı bütçede önemli olacak. Büyümedeki yavaşlama beklentimizin YEP hedeflerinden daha belirgin olması nedeniyle gelirler tarafının etkisiyle bütçe performansının hedeflere göre daha zayıf kalacağını tahmin ediyoruz.

12 aylık toplamlara göre faiz dışı açık daraldı

 Bütçe açığı önceki aya göre 0.5 milyar TL azalarak 72.5 milyar TL oldu (2018 YEP hedefi 72.1 milyar TL)

• Faiz dışı açık önceki aya göre 2.3 milyar TL azalarak -1.9 milyar TL oldu (2018 YEP hedefi 0.1 milyar TL fazla)

 

 

Vergi cephesi ise alarm veriyor:

Eylül’de vergi dışı gelirler bütçe dengesindeki bozulmayı engelledi

• Toplam gelirlerin yıllık %27 ile önceki aylara göre hız kazanmasında tek seferlik (yapılandırma, bedelli askerlik, imar barışı gibi) gelirlerin etkisi oldu. Bu gelirlerin katkısıyla vergi dışı gelirler, yıllık %94 artarak Eylül ayında 11.8 milyar TL’ye yükseldi.


• Vergi gelirleri yıllık %18 artışla önceki aylara göre yavaşladı. Gelir vergisi (%31), BSMV (%59), ithalde alınan KDV (%56) gibi kalemlerde yüksek yıllık artışlar olsa da KDV (%11), ÖTV(%16) gibi kalemlerdeki daralma vergi gelirlerinin zayıflamasına neden oluyor. Bu kalemlerden düşük gelir elde edilmesinde hem yavaşlayan iç talep hem de özellikle akaryakıt grubunda değiştirilen fiyat uygulaması etkili oluyor.


• Enflasyonu düşürücü yönde atılan adımlar kapsamında yılsonuna kadar akaryakıt fiyatlarında bir artış olmayacağının açıklanması, bu kalemdeki zayıf seyrin devam edeceğine işaret ediyor.


• Faiz dışı giderler yıllık %24 ile önceki aylara paralel arttı. Önceki aylarda olduğu gibi yıllık personel gider artışı (%28) yüksek olurken; savunma, sağlık giderlerindeki hızlanma ile mal ve hizmet alımları (%25) hız kazandı. Sosyal güvenliğe yönelik harcamalar zayıf kalsa da hanehalkı ve sosyal amaçlı transferler belirgin arttı. 2019 yılında tasarrufların ana kaynağı olacak yatırımlarda Eylül’de %21 yıllık artış var.

 

Okurlara hatırlatalım, yukardaki değerler nominal olarak ifade ediliyor. Yıllık enflasyon %25’e eriştiğine göre vergi gelirlerindeki daralma çok vahim, buna karşın faiz-dışı harcamalar REEL olarak geriliyor.

Bütçe açığını daraltmak için geç kalındı

Yılın son aylarında geleneksel olarak bakanlıklar ödeneklerini hızla kullanmaya başlar. Bu sene hedefe erişilmesi için bu alışkanlıktan vazgeçilmesi gerekecek.  Fakat, hükümet kemer sıksa da, gelirler tarafı büyük sıkıntı yaratacak, çünkü ekonomide daralma daha yeni başladı.  Dolaylı vergi gelirlerinin en az 6 ay boyunca çok yavaş seyretmesini bekliyoruz. Çeşitli Aflar’dan yararlanan vatandaş ve şirketlerin de ödeme güçlüğüne düşerek  bütçeye katkıyı azaltması bir olasılık.

AKP yerel seçimlerde açık farkla önde olduğunu iddia etse de, Gezici, Optimar ve Andy-AR anketleri bu konuda kesin kanıt ortaya koymuyor. Büyük kentleri kaybetmekten korkan AKP’nin yeni yılda harcamaları frenleyerek seçmeni kızdırması hiç de kolay değil.

Ankara’da bütçe disiplinine yönelik iyi niyet var, ama artık çok geç kalındı. Hükümetin niyetlerinden çok ekonominin iç dinamiklerinin bütçe dengesini belirleyeceği çok zor bir dönemeçe girdik.  Bütçe hedeflerinin gerisinde kalınması birincil olarak iç borçlanmayı yükselterek kredi faizlerinin de yüksek seyretmesine neden olabilir. İkinci olarak, yüksek borçlanma ve projeksiyonları aşan açıklar bono-tahvil pazarında hayal kırıklığv e satış getirebilir.