Türk Hava Yolları, Boeing ile yaptığı anlaşma ile 225 adet uçak sipariş etti. Ekonomim yazarı Ussal Şahbaz'ın konuyla ilgili "Uçak almak çamaşır makinesi almaya benzemez" yazısı dikkat çekti.
ABD Başkanı Donald Trump ve Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın görüşeceğinin belli olmasıyla "Boeing anlaşması" iddiası gündemdeydi. İddia gerçek çıktı.
Türk Hava Yolları, Boeing ile yaptığı anlaşma ile 225 adet uçak sipariş etti. Sipariş edilen uçaklar 2029-2034 yılları arasında teslim edilmek üzere 50’si kesin, 25’i opsiyon olmak üzere toplam 75 adet B787-9 ve B787-10 Dreamliner olacak.
Ekonomim yazarı Ussal Şahbaz'ın toplantı öncesi kaleme aldığı "Uçak almak çamaşır makinesi almaya benzemez" başlıklı yazısı dikkat çekti.
"UÇAK ALIMI SİYASİ ANLAŞMADIR"
Dünyanın her yerinde milli (flag-carrier) havayollarının uçak alımlarının siyasi anlaşmalar olduğuna dikkat çeken Şahbaz "Uçak, çamaşır makinesi gibi mahalledeki bayiden aldığınız bir ürün değil." diyerek, Paris veya Dubai’deki havacılık fuarlarını örnek göstererek fiyat dışında, uçak alımına karar verirken dikkate alınan birçok parametre olduğunu anlattı.
'ÇAMAŞIR MAKİMASININ YAPIMI 15 DAKİKA, KÜÇÜK UÇAĞI YAPIMI 1 AY SÜRER'
Çamaşır makinesinin üretiminin yaklaşık 15 dakika sürdüğünü belirten Şahbaz, küçük gövdeli bir uçağın üretiminin ise yaklaşık bir ay sürdüğüne dikkat çekti. Uçak alıcıları sadece fiyatı değil, teslimat zamanında da pazarlık ettiğini hatırlatan Şahbaz "Bazen teslimat için alınan slotların havayolları arasında ticareti bile mümkündür. Nitekim THY’nin alacağı uçakların da dört beş yıl sonra teslim edilmesi öngörülüyor. Bu sırayı ise her uçak üreticisinde her zaman, istendiğinde bulmak mümkün değil." değerlendirmesi yaptı.
"PİLOTLARIN AYLARCA EĞİTİM ALMASI GEREK"
Dünyada uçak ve uçak motoru yapan çok fazla üretici olmadığını belirten Şahba, çamaşır makinesinin aksine uçakların birçok modeli olduğunu hatırlattı.
Her uçağın her mesafeyi uçamadığını ve her havaalanına inemadiğini belirten Şahbaz, pilotlara da dikkat çekti. Her farklı uçak modelini kullanmak için pilotların aylarca eğitim alması gerektiğini ifade eden Şahbaz "Modellerdeki en önemli ayrım ise geniş gövdeli (iki ayrı koridoru olan) ve dar gövdeli (tek koridoru olan) uçaklar arasındadır. Şu an THY’nin en büyük ihtiyacı ise geniş gövdeli uçak. Hâlâ Pekin veya Şanghay’a günde bir uçuş koyabiliyoruz. Kaldı ki THY’de iç hatta da yüksek talep nedeniyle yaz döneminde çoğu uçuş geniş gövdeli uçakla yapılıyor. Embraer’in ise geniş gövdeli uçak üretimi yok. Konuyu bilmeden konuşunca böyle açıklamalar gelebiliyor." bilgilerini paylaştı.
Şahbaz "İlginç bir detay" diyerek Havayolu şirketlerinin uçakları ve motorları ayrı ayrı satın aladığını da belirtti.
"İKİ ÜRÜNÜN DE TİCARİ ANLAŞMALARI AYRIDIR"
Motorun değerinin genelde uçağın değerinin yarısı kadar olduğuna dikkat çeken Şahbaz "Var olan kısıtlı seçenekler arasından, uçakları Boeing (ABD) veya Airbus’tan (Avrupa); motorları ise GE (ABD), Rolls-Royce (İngiltere) veya Pratt & Whitney’den (Kanada) alırsınız." diyerek iki ürünün de ticari anlaşmalarının tamamen ayrı olduğuna dikkat çekti.
Bu anlaşmalarda bakım, yedek parça tedariki, garanti, personelin eğitimi gibi çok çeşitli parametre olduğunu sıralayan yazar, bazen şirketler uçağı ya da motoru ucuza satıp esas parayı bakımdan kazandığını vurguladı.
"EN ÖNEMLİ PARAMETRE..."
Şahbaz 'en önemli parametre' olarak uçak alımlarında mutlaka yapılan “offset”anlaşmasına dikkat çekti.
"Offset" anlaşmasının, alım için ödenen bedelin bir bölümünün alımı yapan ülkeden tedariği veya bu ülkeye yatırım için kullanılması anlamına geldiğini ifade etti.
Offset anlaşmaları daha çok askeri alımlarda yapıldığını söyleyen yazar "Mesela ben F-16 alayım, karşılığında size mühimmat satayım diyebilirsiniz. Elinizi daha yükseltip yerel tedarikçi kurulmasını da isteyebilirsiniz. Mesela Eskişehir’de GE’nin TUSAŞ ile ortak olduğu TEI fabrikası böyle kurulmuştu. Daha kısıtlı olmakla beraber, sivil uçak alımlarında da offset anlaşmaları yapılır." dedi. Bazı ülkelerın offsetlerin kullanımında daha geniş çerçeveden düşündüğünü burgulayan Şahbaz, Katar'ı örnek verdi.
Şahbaz, "Katar; içinde Georgetown, Carnegie Melon gibi dünyaca ünlü üniversitelerin şubelerinin olduğu kocaman bir eğitim şehrini offsetlerle yaptırmış. Tabii, Türkiye’de birbirinden müthiş eğitim veren 200’ün üzerinde üniversitemiz (!) olduğu için bizim böyle şeylere ihtiyacımız yok." ifadeleriyle dikkat çekti.
Şahbaz yazısını "Umarım zamanın ruhuna uygun güzel offsetler alabiliriz"diyerek bitirdi.