Türkiye'nin çıkmazı büyük ölçüde kendi becerisi. Erdoğan'ın borçlanma maliyetlerini her zaman düşürme güdüsü, Türklerin kendi para birimlerine olan güvenini azaltarak ekonominin istikrarlı bir dolarizasyonuna neden oldu. Bloomberg makale'de Erdoğan'ın IMF'ye halen ihtiyaç duymadığını belirtmekle beraber seçeneklerin sermaye kontrolleri ile IMF arasında olduğundan bahsediyor. Birkaç ay önce Cumhurbaşkanı Erdoğan açısından lanetli olarak adlandırılabilecek düşünceler Türkiye’nin döviz rezervleri diplere ulaşıp da ekonomi koronavirüs pandemisi nedeniyle durgunluğa gömüldükçe, yeniden değerlendirilme imkanı buluyor. Hükümet yanlısı bir gazete, Uluslararası Para Fonu’ndan (IMF) borçlanma olasılığından bahsederek, 2008’den bu yana şiddetle reddedilen bu seçeneğe meşruiyet kazandırmaya yardımcı oldu. Söz konusu IMF, Erdoğan’ın bir zamanlar “dünyanın en büyük kredi köpekbalığı” olarak tanımladığı IMF ile aynı kurum. Türkiye’nin net döviz rezervleri bu yıl tükendi Türkiye’nin yüksek enflasyon geçmişine rağmen, ekonomistler koronavirüs şokundaki ekonomide büyümeyi desteklemek için gereken uyaranın yükünü hafifletmek için para basma seçeneğinden bahsetti. Merkez bankasının ikincil piyasadan tahvil satın alması ve gerektiğinde bu tür işlemlerin boyutunu artırabileceğini söylemesi artık daha da makul görünen bir yol. 1930’lardan bu yana küresel ekonomiyi ele geçiren en derin barış dönemi resesyonu olarak, dünya çapındaki politika yapıcıları kuralları neredeyse düşünülemez bir şekilde bükmeye zorluyor. İstanbul’da Murat Ücer’in de yer aldığı Global Source Partners ekonomistleri bir raporda, “Ankara’nın ödemeler dengesi krizine yol açmadan ekonomiyi kurtarmanın bir yolunu bulması gerekiyor,” dedi. “Ve bunu kendi başına yapmak çok zor olduğu için, normatif olarak konuşursak, tek pratik çözüm bir IMF programıdır – siyasi olarak tercih edilmesi kulağa ne kadar imkansız görünürse görünsün.” IMF’ye dönmenin yanı sıra, SEB AB’nin gelişmekte olan pazarlar stratejisi başkanı Hammarlund, Türkiye’de hükümetin güvenini geri kazanmak için ABD, AB veya Çin’den destek arama olasılığının daha yüksek olduğunu söylerken Türkiye’ye başka bir seçenek de sermaye kontrolleri uygulamak olabilir diye ekliyor. Çarşamba günkü Xinhua haberine göre Erdoğan, pandemiye karşı mücadelesinde Türkiye’ye yardım etme sözü veren Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ile görüştü. Sermaye Kontrolleri? Hammarlund, “Sermaye kontrolleri, ihtiyaç duyulan sermayeyi ülke dışında tuttuğundan iki ucu keskin bir kılıçtır. Türk yetkililer geçmişte para birimini dengelemek için mücadele ederken bile sermaye kontrollerinin bir seçenek olmadığına dair güvence vermişlerdi” dedi. Hiçbir şey yapmamanın maliyeti ise çok pahalı olabilir. Londra’daki Coex Partners Ltd’de bir makro stratejist olan Henrik Gullberg, yetkililerin rezervleri bu kadar fazla tüketmeleri halinde artık lirayı koruyamayacakları durumlarda, özellikle dış finansmana bağlı şirketlere zarar verebilecek bir amortisman riskiyle karşı karşıya kalacaklarını söyledi. Dış yardımın geri çevrilmesinin etkileri ekonominin çok ötesine geçecektir. En önemlisi, Erdoğan’ı bir Rus füze savunma sistemi satın almak için ABD yaptırımlarını riske ettikten sonra jeopolitik bir U dönüşüne ve Batı’nın etki alanına geri dönmeye zorlayabilir. Türkiye’nin çıkmazı büyük ölçüde kendi becerisi. Erdoğan’ın borçlanma maliyetlerini her zaman düşürme güdüsü, Türklerin kendi para birimlerine olan güvenini azaltarak ekonominin istikrarlı bir dolarizasyonuna neden oldu. Öte yandan, kur riskine karşı korunma ya da kur zararlarına karşı cezalandırılmak için tasarlanmış bir dizi önlem uluslararası sermayeyi korkuttu. Tahvil ve hisse senetlerinde yabancı satışları yılın ilk üç ayında 6,4 milyar dolara ulaştı. Konuyla ilgili doğrudan bilgiye sahip kişiler, Türk yetkililerin, virüs salgınıyla başa çıkmak için mevcut bir acil yardım programı kapsamında veya daha büyük bir krediyle yapılması gereken bir stand-by müzakereleri yoluyla herhangi bir yardım talebi ile IMF’ye henüz ulaşmadığını söyledi. Erdoğan’a yakın kaynaklara göre, politika yapıcılar şu anda böyle bir anlaşma kotarabilecekleri bir zaman olduğunu düşünmelerine rağmen IMF anlaşmasına gerek duymuyorlar. Yine de, Ankara’daki politika yapıcıların kendilerini güvence altına almak için zemin hazırladıklarını gösteren işaretler var. Geçen ay, Türkiye resmi olarak Fed’den ülkenin merkez bankasını dolar takas hatlarına dahil etmesini istedi. Ülkenin merkez bankası fx rezervlerini bitirdikten sonra konu daha da acil hale geldi. Brüt rezervler yılbaşından bu yana yaklaşık 11 milyar dolar azalarak 94,5 milyar dolara geriledi. Bankaların zorunlu karşılıklarını ve diğer yükümlülüklerini ortadan kaldırınca, Salı günü itibariyle sadece 26,3 milyar dolardı. Şubat ayındaki en son resmi verilerine göre, bu rakamın 25,9 milyar doları borçlanma yoluyla sağlanan para. Mart ayı sonuna kadar yapılan kısa vadeli swaplar eklendiğinde, Bloomberg hesaplamalarına göre net rakam sıfırın altına düşüyor. Ve Fed’in finansman hatlarına başvurmadan, gelecek 12 ayda 170 milyar dolardan fazla dış borcu olan bir ekonomiyi korumak için ateş gücünden yoksun. Aynı zamanda, hükümetin sağlık acil durumunun daha geniş bir bütçe açığı vermesi nedeniyle daha fazla borç alması gerekebilir. Artan yatırımcı rahatsızlığının bir işareti olarak, temerrüt karşısında Türk borcunu sigortalamanın maliyeti arttı ve 2008’den bu yana Pazartesi günü en yüksek seviyeye ulaştı. Türkiye’nin avantajı nispeten düşük kamu borç yükü. Berlin merkezli Capitulum Asset Management GmbH’ın baş yatırım sorumlusu Lutz Roehmeyer, hükümetin mevcut aşamada finansal yardıma ihtiyaç duymamasının nedenlerinden birinin bu olduğunu söylüyor. IMF 2001 yılında Türkiye’yi son kez kurtardığında, o zamanki mali kriz, tüm Türkiye siyasi liderlerinin neslini ortadan kaldırmış ve Erdoğan’ın iktidara yükselmesinin önünü açmıştı. Herhangi bir IMF paketine eklenmiş olan şartlar büyük olasılıkla cumhurbaşkanının ekonomiyi yönetmeye yönelik “her ne pahasına olursa olsun büyüme” anlayışına son verecek. Yine de zaman geçiyor olabilir, yüzbinlerce işletme virüs nedeniyle kapalıyken, ülkenin 34,5 milyar dolarlık turizm endüstrisi derin bir krizde. Londra’daki Bluebay Varlık Yönetimi’nde bir stratejist olan Timothy Ash, “Covid-19’un ekonomik etkileri nedeniyle bu sefer IMF’ye çağrı yapmanın önündeki engelin eskisi kadar yüksek olup olmadığını merak ettiğini” söyledi. Bloomberg