Seçime üç ay kala ardı ardına dikkat çeken gelişmeler... Anayasa Mahkemesi'nde Cumhurbaşkanı'nın işaret ettiği adayın seçilmemesinin ardından bu kez TÜİK'in açıkladığı enflasyon beklentilerin üstünde geldi. Veri sayfası ise yaklaşık yarım saat açılmadı. Böyle kritik bir verinin gecikmesi 'Direnç mi var?' tartışmalarına yol açtı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) sık sık bağımsız ve şeffaf olmamakla eleştirilerin hedefinde olurken, kurumda yaşanan aksaklıklar eleştirilerin dozunu arttırdı. Son yılların en tartışmalı kurumlarından biri haline gelen TÜİK, 2023’ün ilk enflasyon verisini dün açıkladı. Kurum TÜFE bültenini yarım saat geç yayınladı. Düzenli olarak her ayın 3’ünde, saat 10.00’da açıklanan TÜFE verilerine ilişkin detaylar, dün 10.30’a kadar yayınlamadı. TÜİK’in TÜFE açıklamasında harcama grupları ile ilgili tabloların endeks sayfasında yer almaması ve sadece dosyalardan ulaşılabilmesi tartışmalara neden oldu. Grafiklere ait bölümler ‘yükleniyor’ ibaresiyle yayımlanırken, durum tepkileri de beraberinde getirdi. Beklentilerin üzerinde gelen aylık enflasyon sonrasında ekonomistler ihtimaller üzerine yorumda bulunarak “TÜİK’e müdahale mi oldu?” dedi. Ekonomistler yaşanan gecikmeye ilişkin tepkilerini sosyal medya üzerinden dile getirdi. Ekonomist Uğur Gürses “Veri yayını yapamayan TÜİK yöneticileri, uyanın artık” dedi. İktisatçı Mustafa Sönmez ise “Ocak TÜFE bülteninin ekran görüntüsünü alan var mı? Paylaşabilir mi lütfen. TÜFE bülteni yok! TÜİK’e müdahale mi oldu? Aylık yüzde 6,6’yı fazla mı buldu Nebati?” paylaşımını yaptı. Tüketici fiyatları Ocak ayında yıllık yüzde 57,68, aylık olarak ise yüzde 6,65 yükseldi. Beklentiye göre, yıllık enflasyonun yüzde 53,2 geleceği tahmin ediliyordu. Öte yandan açıkladığı veriler sürekli eleştirilen TÜİK’e başkan da dayanmıyor. Kurumda sürekli görev değişimleri yaşanıyor. 2019 ila 2022 yılı arasında 3 başkan değiştiren kurumun daha önce madde sepeti fiyat listesi de açıklamamıştı. ‘TÜİK’İN TRAFOSUNA KEDİ Mİ GİRDİ?’ TÜİK’in verileri geç açıklamasını sosyal medya hesabından yaptığı açıklama ile eleştiren finansal piyasalar uzmanı İris Cibre, “TÜİK’in trafoya kedi girince aylık enflasyon yüzde 6,7 gelmiş. Baz etkisi ile yıllık yüzde 57,7 gelmesine rağmen kümülatif artış trajik. Gıdada aylık aynı oranda yükseldiğinden asgari ücretliye ne olacak dersiniz? Tahmininiz doğru; açlık sınırının altında daha, da ezilecekler... 2021 itibariyle açlık sınırının dibinde yaşayan asgari ücretliyi 2023 de güldürmeyecek maalesef” paylaşımında bulundu. Verilerin geç açıklanmasına tepki gösteren ekonomist Alaattin Aktaş, sosyal medya paylaşımında “Şu an saat 10.26... TÜİK, TÜFE’yi aylık oranı vermek dışında hala açıklayamadı. Hayırdır!” ifadelerini kullandı. KURUMA SADECE 15 GÜN BAŞKANLIK YAPAN BİLE VAR Bağımsızlığı tartışılan TÜİK’in yöneticileri de sık sık değişiyor. 2019 ile 2022’de 3 başkan değiştiren kurumun başına en son Erhan Çetinkaya getirildi. 29 Ocak 2022’de göreve getirilen Çetinkaya’dan önce kurumun yönetimi 3 kez el değiştirdi. TÜİK Başkanlığı koltuğunda 18 Nisan 2019 ile 22 Mayıs 2020 tarihleri arasında Yinal Yağan oturdu. 13 ay görevde kalan Yağan’dan sonra kurumun başına Muhammed Cahit Şirin geldi. Şirin de 9 ay görevde kaldıktan sonra yerine Ahmet Kürşad Dosdoğru atandı. Dosdoğru koltukta sadece 15 gün görev yaptıktan sonra yerine Prof. Dr. Erdal Dinçer geldi. 10 ay 27 gün görevde kalan Dinçer, gazetelere “Enflasyon hesabında ben 84 milyona karşı sorumluyum, bir yanlışa imza atarsam 84 milyonun hakkını yemiş olurum” açıklaması yapmış ardından görevden alınmıştı. Dinçer’in yerine Erhan Çetinkaya getirilmişti. Başkanların yanı sıra 2022’nin Kasım ayında TÜİK Başkan Yardımcısı Fatih Şahin görevden alındı. ‘FİYATLAR GİZLENDİ, RİCA İLE VERİ DEĞİŞTİRİLDİ’ Tartışmalı kararlarıyla gündemden düşmeyen TÜİK 2022’nin mayıs ayında her ay açıklanan ‘madde sepeti ve ortalama madde fiyatları’ tablosunun yayımını durdurdu. Her ay 400’ün üzerinde maddenin fiyatlarını yayımlayan TÜİK, son değişiklikle 290 harcama grubu belirlemişti. Bu durum ekonomistler tarafından TÜİK fiyat gizliyor eleştirisine neden olmuştu. TÜİK eski Başkanı Sait Erdal Dinçer, Meclis’te yaptığı sunumda ‘elde edilen bilgilerde eksikler veya ricalar veya protokoller sonucunda’ doğru verilere ulaşılamadığını söylemiş muhalefetten tepki gelmişti. CHP Ankara Milletvekili Gamze Taşçıer “TÜİK verilerinin ricalarla değiştirildiğini Başkan’ın ağzından duymuş olduk. Bu büyük bir skandal ve itiraftır. Bu konudaki soru işaretleri artık kalktı” dedi. DİSK-AR: GIDA ENFLASYONU YÜZDE 104 Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR), gıda enflasyonunu verilerini açıkladı. Sendikanın “Yıllık enflasyondaki yükseliş devam ediyor” başlığıyla yayımladığı bültene göre, emeklilerin gıda enflasyonu yüzde 90,5 olarak hesaplandı. Üçüncü yüzde 20’lik gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 77,1; düşük gelirli ikinci yüzde 20’lik grubun gıda enflasyonu yüzde 91,5 olurken, en yoksul yüzde 20’lik gelir grubunun gıda enflasyonu ise yüzde 104,8 olarak gerçekleşti. DİSK-AR raporunda, TÜİK verileri için “TÜİK tarafından yayımlanan resmi enflasyon oranları, farklı gelir gruplarını yansıtmıyor. Resmi enflasyon oranları, düşük gelirlilerin, emekçilerin günlük yaşamda karşılaştığı ve hissettiği oranlar değildir” ifadelerine yer verdi. SEPET GÜNCELLENDİ: EN ÇOK KONUTUN AĞIRLIĞI ARTTI TÜİK, enflasyon sepetinde yer alan ürünleri ve ağırlıklarını güncelledi. Güncellemeye göre, bu yıl sepete giren tek madde kadın tayt (penye) oldu. Sepetten çıkan maddeler ise kakaolu toz içecek, pamuklu kumaş, çocuk gömleği, plastik mutfak eşyaları, hastane yatak ücreti ve diğer kültürel faaliyetler olarak belirlendi. Ağırlığı en çok artan konut, en çok azalan kategori ise ulaştırma oldu. 2023 itibarıyla ayrıca TÜFE hesabında kapsanan madde sayısı, 409’dan 405’e indirildi. Kapsanan kira sayısı ise 4 bin 274’ten 5 bin 246’ya yükseltildi. Daha önce TÜİK güncelleme sonrası maddelerin ağırlığını tek tek verirken bu sefer toplulaştırılmış bir biçimde 143 kalem olarak hesaplamadaki ağırlıkları paylaştı. ‘BAZ ETKİSİYLE DÜŞÜŞ DE BİR YERE KADAR’ 2022 yılında yüzde 84’ü aşan enflasyon Aralık ayında baz etkisiyle düşmüş, yüzde 64,27’ye gerilemişti. Ekonomist Mahfi Eğilmez TÜİK’in açıkladığı enflasyon verilerini sosyal medya hesabından değerlendirerek “Enflasyon, baz etkisiyle düşmekle birlikte beklendiği kadar düşmüyor. Ocak 2022 aylık enflasyonu yüzde 11,1 idi 2023 Ocak aylık enflasyonu yüzde 6,65 oldu. Ocak 2023 itibarıyla 12 aylık enflasyon yüzde 57,68. Sadece baz etkisiyle düşüş de bir yere kadar tabii” ifadelerini kullandı. Eğilmez’in yanı sıra enflasyondaki baz etkisine değinen TCMB Eski Başkan Yardımcısı, ekonomist Fatih Özatay Twitter hesabından yaptığı açıklamada “Ocak ayı tüketici enflasyonu yüzde 6,65 olarak açıklandı. Çok yüksek. Baz etkisi falan ‘hikâye’ oldu. Enflasyon böyle bir bela; bir sıçratır ve düşürmek için bir şey yapmazsanız ‘cezayı’ anında kesiyor” değerlendirmesini yaptı. ‘MODEL SADECE SORUN YUMAĞINI BÜYÜTTÜ’ TÜİK’in açıkladığı verileri değerlendiren iktisatçı Prof. Dr. Serap Durusoy 2021’in sonunda devreye alınan ‘Türkiye Ekonomi Modelini’ni işaret ederek ‘’Ekonomi için sihirli çubuk olarak görülen model sadece sorun yumağını büyüttü. Dış açık ocak ayında yüzde 39 artarak 14.4 milyar dolarla rekora imza attı. Enflasyon da ocakta aylık bazda yüzde 6,65 ile beklentilerin üzerinde geldi. Yani faiz indirimi trendinin sonucu kocaman bir hüsran’’ dedi. ENAG ve TÜİK verilerini karşılaştıran Durusoy, ‘’ENAG TÜFE’yi aylık yüzde 9,26 yıllık yüzde121,62 açıklarken, TÜİK ise aylık yüzde 3,8 olan beklentinin üzerinde yüzde 6,65 yıllık ise yüzde 57,68 olarak açıkladı. İTO da ocak ayında yıllık artışı yüzde 79,68 olarak hesapladı. Ekonomideki bu rakam karmaşasına rağmen tek bir gerçek var: Yoksullaşma’’ ifadelerini kullandı. ‘ASGARİ ÜCRETİN ALIM GÜCÜ 7 BİN 972 LİRAYA GERİLEDİ’ Hızla artan enflasyon karşısında alım gücü her geçen gün biraz daha erirken, TÜİK’in açıkladığı enflasyon verisinin asgari ücrete etkisini değerlendiren ekonomist Uğur Gürses “TÜİK’in yüzde 6,65’lik enflasyon hesabıyla, 8 bin 500 TL’lik asgari ücretin satın alma gücü Şubat başı itibariyle 7 bin 972 TL’ye gerilemiş oldu... Ocak ayında çekirdek (gıda ve enerji hariç) enflasyon yüzde 7,67. TL’yi koruması beklenen yıllık faiz yüzde 9. Evet; kötü bir deney yaşıyoruz” yorumunu yaptı. Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz da asgari ücretin açlık sınırı altında kaldığının altını çizerek “Ocak 2023 enflasyonu beklentileri aştı” dedi. TCMB eski Başekonomisti Prof. Dr. Hakan Kara, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, “Bu tuhaf politika deneyinin başladığı Eylül 2021’den bu yana ücret grupları içinde en yüksek artan asgari ücreti bile esas alsak alım gücünün enflasyon karşısında ezildiği gerçeği değişmiyor” ifadesini kullandı. ‘FAİZİ YÜKSELTEN ÜLKELER BİZİM BİR AYDA YAŞADIĞIMIZI BİR YILDA YAŞIYOR’ Ekonomi yönetimi ‘faiz sebep enflasyon netice’ diyerek 2021’in ortalarından itibaren hızla faiz indirimleri yaptı. Peş peşe yapılan faiz indirimleri TL’nin rekor değer kaybı yaşamasına neden olurken, enflasyonun artmasına, alım gücünün erimesine neden oldu. TÜİK’in açıkladığı verilere ilişkin sosyal medya hesabından açıklama yapan ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Dünyada faizi sürekli yükselttiler, ben de tam aksine faizi indirmenin mücadelesini verdim” sözlerini hatırlatan Gelecek Partisi Sözcüsü Serkan Özcan “Ocak ayında, sadece bir ayda yüzde 6,65 enflasyon yaşamışız. Bahsettiği ‘faizi sürekli yükselten ülkelerde’ bizim bir ayda yaşadığımızı bir yılda yaşıyorlar” dedi. NEBATİ ‘ZORLU DÖNEM GERİDE KALDI’ DEDİ TEPKİ GECİKMEDİ Açıklanan enflasyon verilerini değerlendiren Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati “Mevcut veriler, enflasyonda en zorlu dönemi ardımızda bıraktığımızı, önümüzdeki ayların çok daha iyi olacağını işaret etmektedir” açıklamasında bulundu. Bakan Nebati’nin bu değerlendirmesine ekonomistler sosyal medyadan tepki gösterdi. Ekonomist Uğur Gürses, Bakan Nebati’nin ekonomi yorumuna da “2010-2020 arası 10 yılda ocak ayı TÜFE artış oranı ortalama yüzde 1,39, 2023 Ocak ayı ise yüzde 6,65. Dalga mı geçiyorsunuz” cevabını verdi. Bakan Nebati’nin sözlerini değerlendiren iktisatçı Yalçın Karatepe ise “Ocak ayı aylık enflasyon verisinin (yüzde 6,65) pek çok ülkenin yıllık enflasyonu kadar olduğunun açıklandığı günde mi bunu söylemiş?” ifadelerini kullandı. Kaynak:Karar