Ekonomiye de büyük katkıları olacak projenin halen tamamlanmaması soru işaretlerine neden olurken, çılgın projelerin maliyetlerine rağmen yapılması planlanırken, GAP'ın neden bitirilmediği merak konusu oldu. DEMİREL’İN “GAPTIRMAM” KELİMESİ HÂLÂ HAFIZALARDA Türkiye’nin en önemli projelerinden biri olarak görülen GAP, Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak illerini kapsayan ve yapımına fiili olarak başladığı 1989 yılında dünyanın en büyük 9 projesinden biri olarak kamuoyuna tanıtılmıştı. Fırat-Dicle havzasında sulama ve hidroelektrik enerji üretimine yönelik 13 proje paketinin toplamı olarak planlanan proje için 22 baraj, 19 hidroelektrik santrali ve yaklaşık 3,8 milyon hektar tarım arazisinin sulanması hedefleniyordu. Birçok projenin entegre edildiği projenin maliyeti 36 milyar dolar olarak hedeflenirken, projenin yeni maliyetinin 40 milyar doları aşması bekleniyor. Projenin master plana göre 2010 yılında bitmesi amaçlanırken, özellikle 1980’li ve 90’lı yıllarda dönemin siyasetçileri arasında “Projenin sahibi kim?” tartışması başlamıştı. Dönemin siyasetçilerinden Süleyman Demirel, “GAP’ı gaptırmam” diyerek projenin asıl sahibi olduğunu iddia etmişti. AKP DÖNEMİNDE VERİLEN SÖZLER DE YERİNE GETİRİLMEDİ Son yıllarda yaptığı ‘çılgın’ ve ‘mega’ projelerle övünen AKP’nin, GAP ile ilgili verdiği vaatleri ise tutmadı. Dönemin başbakanı Erdoğan, 2008 yılında Diyarbakır’da yaptığı açıklamalarda, projenin 5 yıl içinde tamamlanarak 2013 yılında sona ereceğini açıklamıştı. Proje ile ilgili verilen sözün tutulmamasının ardından bu defa da 2017 yılında Şanlıurfa’da düzenlediği miting esnasında iki yıl içerisinde projenin tamamlanacağını kaydetse de verilen vaadin üzerinden neredeyse 6 yıl geçmesine rağmen proje halen tamamlanamadı. PROJEYE 157 MİLYAR LİRA YATIRILDI AKP iktidarı boyunca projeye ayrılan kaynak merkezi bütçede artırılsa da yeterli olmadı. 20 yılı aşan iktidar döneminde 157 milyar lirayı aşkın bir yatırım yapıldı. GAP ülke bütçesine katkısı ise bitirilmemesine rağmen maliyetinden fazla oldu. Yapılan enerji yatırımlarından dolayı elde edilen gelir 30 milyar doları aşarken sulamada ise 14 milyar doları aştığı görüldü. Görülen ekonomik tabloda GAP’ın maliyetinin üstünde bir gelir elde ettirdiği görülürken, bu gelirin projenin bitirilmesine ayrılmadığı da görüldü. 36 YILDA SULAMA KANALLARININ ANCAK YÜZDE 58’İ TAMAMLANDI Tüm dünyayı etkisi altına alan pandemi döneminde stratejik önemi artan tarımın iklim değişikliğinin de etkisiyle önemi gittikçe artıyor. Kış ayında mevsim normallerinin üstünde sıcaklık yaşayan ülkemizde kuraklık tehlikesinin artmasıyla birlikte gıda krizinin ortaya çıkabileceği uyarıları yapılıyor. Son yıllarda Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde artan kuraklık ile birlikte başta buğday olmak üzere arpa, kırmızı mercimek gibi ürünlerde kayıplar meydana gelmişti. Geçtiğimiz seneye göre bölgede kuraklık seviyesi ciddi bir şekilde artarken tarım ürünlerindeki kayıplarında yüzde 90’ı geçebileceği belirtiliyor. Tahminlerin gerçekleşmesi durumunda büyük bir gıda krizinin kapıda olduğu uyarıları gelirken, GAP’ın neden hâlâ bitirilemediği sorusu soruluyor. Harran Ovası başta olmak üzere 2,1 milyon hektarlık tarım arazisi sulama kanallarının bitirilememesinden dolayı etkin bir şekilde kullanılamıyor. 36 yıllı aşan projede sulama kanallarının yapımı halen yüzde 58 seviyelerinde kaldı. 4 MİLYON İNSANA İŞ UMUDU OLMUŞTU Güneydoğu Anadolu Projesi kapsamında 4 milyon bölge insanının iş sahibi olması hedeflenmiş ve böylelikle büyük şehirlere göçün önüne geçilmesi amaçlanmıştı. Ancak projenin hâlihazırda 133 bin kişiyi istihdam ettiği görülürken, milyonlarca insan iş bulamadığı için büyükşehirlere göç etmek zorunda kalmıştı. Projenin tamamlanması durumunda milyonlarca insanın kendi memleketinde iş sahibi olabileceği ve bu sayede büyük kentlerde yaşanan sorunların da azalacağı belirtiliyor. BU SENE AYRILAN KAYNAK 213 MİLYON LİRA SEVİYELERİNDE KALDI Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na bağlı olarak çalışan GAP Bölge İdaresi Kalkınma Başkanlığı’nın görev süresi bu yılın sonunda bitiyor. Cumhurbaşkanının alacağı karar ile görev süresi uzatılması beklenen başkanlığın bütçesi projenin büyüklüğüne bakılınca yetersiz kalıyor. 2018 yılında 146,5 milyon, 2019’da 88,1 milyon, 2020’de 87,9 milyon bütçe ayrılan projeye 2023 yılında verilen bütçe ise 213 milyon seviyesinde kaldı. Ayrılan rakamlarla projenin kısa sürede bitirilmesi beklenmiyor, ancak ülkenin tarımına ve sosyo-ekonomisine büyük katkı sunacak olan GAP’ın ne zaman bitirileceği ise merak ediliyor. Kaynak: Milli Gazete