İlk uygulayıcısı İngiltere’nin bile vazgeçtiği ancak AKP döneminde Türkiye’de neredeyse tek temel uygulama haline Kamu-Özel İşbirliği modeli için Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, daha iki gün önce Meclis kürsüsünden övgü dolu bir konuşma yapmıştı. Ancak Oktay’ın bu konuşmasına “yalanlama” geldi. Üstelik muhalefet cephesinden değil “İçeride” hazırlanan bir rapordan. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından hazırlanan raporda KÖİ modeline ilişkin onlarca önemli tespit ve uyarılar yer aldı. CSBB’nin 11. Kalkınma Planı kapsamında yayımladığı Kamu Özel İşbirliği Uygulamalarında Etkin Yönetim Özel İhtisas Komisyonu Raporu’nda projelerin hazırlık ve uygulama süreçlerine ilişkin değerlendirmeler yapıldı. MALİYETİ ÇOK YÜKSEK BirGün’den Nurcan Gökdemir’in haberine göre; raporda, KÖİ projelerinin planlama ve programlama aşamasındaki bilgi ve tecrübe eksikliğinin “yaparak öğren” modeli ile yol alınmasını mecbur kıldığı ifade edildi. Bu durumun gerek zaman kaybına gerekse fazladan maliyete neden olduğu, ihale hazırlık ve sözleşme aşamalarında sürekli bir değişiklikle karşılaşılmasına sebebiyet verdiği vurgulandı. PROJEYE İHTİYAÇ UYDURULUYOR İhtiyaçtan projeye değil, projeden ihtiyaca gidildiği vurgulanan raporda, diğer temel sorunlar şöyle sıralandı: “İhale öncesi hazırlıkların iyi yapılmaması, fizibilite etüdü, diğer etütler ve sözleşme/mevzuat gibi hususların yönetişim ilkelerine uygun olmadan tamamlanması, işletme aşaması ve performans ölçüm kriterlerine uyum sağlayamama.” Raporda, KÖİ projelerinin karar, finansman ve denetim süreçlerine ilişkin önemli tespitlerin yer aldığı raporda öne çıkan başlıklar özetle şöyle: UYGUN PROJELERE ÖNCELİK Ülke ekonomisinin yeni yatırımlara çok hızlı şekilde ihtiyacı olduğunun bilincinde olunarak ve gerek maliyetler gerekse sosyal faydalar da dikkate alınarak gerçekten KÖİ modeline uygun olan projelere öncelik verilmelidir. - Sadece kaynak sıkıntısı için KÖİ’ye başvurulmamalı, hazırlık sürecinde harcama getiri analizi yapılmalı ve koşullu yükümlülükler iyi tespit edilmelidir. ŞEFFAFLIK ve ETKİN DENETİM - KÖİ projeleri ile ilgili olarak kamuoyu ile etkin bir iletişim mekanizmasının oluşturulması, söz konusu projelere ilişkin şeffaflığı artıracak, kamuoyunda KÖİ projelerine ilişkin oluşan ve oluşabilecek olumsuz önyargının giderilmesine katkı sağlayacaktır. - Kamu adına sunulacak hizmetlerin standartlarının belirlenmesi, şeffaf ve ölçülebilir denetim kriterlerinin oluşturulması ve sağlıklı bir yönetişim ortamının tesis edilmesi gerekmektedir. - Uzun vadeli sözleşmelerde kamunun performans denetimi önemlidir. Performans kriterlerinin uygun sayıda olması denetimlerin işlevsel olmasını sağlayacaktır. RİSK PAYLAŞTIRILMALI - KÖİ projelerinin kamu, özel sektör ve finansman sağlayıcılar olmak üzere üçlü bir yapıya sahip olduğu unutulmamalıdır. Risklerin, en iyi yönetebilecek tarafın üstlenmesi suretiyle paylaştırılması gerekmektedir. - Projelerde finansman sağlayanlara verilen müdahale hakkı yetkisi finansman konusunda avantajlar sağlamaktadır. Ancak, gelecekteki projelerde söz konusu hakkın kullanımına ilişkin daha objektif kriterler ve mevzuat alt yapısı belirlenmelidir. ÇED UYARISI - Ön projeler, uygulama projeleri, ÇED’ler, ilgili kamu izinlerinin alınması gibi kamu tarafından çözülebilecek işlemler ihale süreci öncesi netleştirilmelidir.