2018 seçimlerinden önce “Verin bu kardeşinize yetkiyi...” denilerek vaat edilen hemen her şey kağıt üzerinde kaldı. Hızlı karar alma imkanı sağlayarak bürokratik hantallığı ortadan kaldıracağı söylenen Başkanlık Sistemi beş yıl içinde ekonomiden adalete, eğitimden tarıma birçok alanda gerileme ve ağır tahribat getirdi. Türkiye ekonomisi son 5 yıllık süreçte oldukça zorlu bir virajın içinden dönüyor. Isınan ekonomi karşısında ne alınan önlemler ne de hedefler tuttu. 24 Haziran seçimlerinde kur 4.74 liraydı. Bugün 20 liraları gördü. Cari fazlayla yola çıkıldı, açık patladı. En iyi 10 ekonomi arasına girecektik şu an 21’inci sıradayız. Ve daha gerçekleşemeyen bir sürü hedef karşısında Hükümet yetkilileri ‘hedeflerimize ulaştık şimdi sıra 2028’de’ dedi. Türkiye son yılların en büyük ekonomi buhranlarından birini yaşarken, hükümetin aldığı bütün önlemler sadece günü kurtarmak adına oldu. Özellikle 2018 yılında yapılan seçimlerden sonra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ‘verin yetkiyi şu kardeşinize’ demesi sonrasında başlayan başkanlık sistemi grafiklerin yüzünü bir türlü güldüremedi. Ekonomi yönetiminin piyasalarla olan faiz inadı TL’yi tarihinin en kötü seviyelerine götürürken, kuru durdurmak için yakılan rezervler de devede kulak olarak kaldı. 24 Haziran seçimlerinde kur 4.74 seviyesindeydi gelinen 5 yıllık süreçte açıkçası ‘verdik yetkiyi gördük etkiyi’ diyen ekonomistler şimdi kur 20 lira seviyelerine ulaştığını paylaştı. Şimdi ise 14 Mayıs 2023 seçimlerine az bir süre kala, AK Parti’nin ‘hedef 2023’ vaatleri akıllara geldi. 2018 seçim beyannamesinde ekonomiyle ilişkin vaatler sıralanırken, bunların birçoğuna zaten ulaşılamadı. EN İYİ 10 EKONOMİ ARASINA GİRECEKTİK Karar'ın manşetinde yer alan habere göre, Neredeyse 164 vaat arasından en çok dikkat çekenlerden biri Türkiye’yi en büyük 10 ekonomi arasına sokmaktı. Fakat gelinen noktada bırakın en büyük en ekonomiyi neredeyse Venezuela ile aynı duruma düştük. 2022 verilerine göre, Türkiye en büyük 21’inci ekonomi olarak dikkat çekiyor. KİŞİ BAŞI MİLLİ GELİR 25 BİN DOLAR Yine 2023 hedeflerinde kişi başına milli gelirin 25 bin dolar olması hedefleniyordu. Her ne kadar şu sıralar bu hedef 16 bin dolara çekilse de 2022 raporuna göre 10 bin dolara bile ulaşamadık. İŞSİZLİK YÜZDE 5’E İNECEKTİ Türkiye’nin en büyük sorunlarından biri olan işsizliğin de bu süreçte yüzde 5’e ineceği vaadedilen hedefler arasındaydı. En son açıklanan verilere göre, TÜİK işsizliğin yüzde 10,2 olduğunu paylaştı. 2028 hedefi de hala yüzde 7. TEK HANELİ ENFLASYON En çok konuşulan ve yakınılan konulardan biri de enflasyon oldu. Bırakın hedefi neredeyse üç haneye çıkan enflasyon sonrasında ekonomistlere göre, TÜİK eliyle enflasyon düştü. Buna rağmen hâlâ tek hane görülmedi. Yüzde 50’nin üzerinde olan enflasyon karşısında hükümet 2028’de hâlâ tek hane diyor. MİLLİ GELİRDE UÇACAKTIK Milli gelirin de 2 trilyon dolar olacağı paylaşılan hedefler silsilesinde bugün 1 trilyonu bile tam yakalayamadık. 2022’de 905 milyar dolar olarak gerçekleşen milli gelirin 2028 hedefi 1.5 trilyon dolar. İHRACATTA 500 MİLYON DOLAR İhracat tarafında da uçulması beklenen yeni ekonomi modeliyle durum ortada. 2023 hedefi 500 milyon dolar iken, 11 aylık ihracat 231 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. CARİ AÇIKTAN FAZLAYA DÖNÜYORDUK Başkanlık sistemi ve yeni ekonomi modeliyle cari fazlaya dönüş vaadi de tutmadı. Deneme yanılma yoluyla uygulanılan modelde fazla yerine açık üstüne açık verdik. Hatta 2023 hedefi bile cari açıkta 22 milyar dolardı. Şubat ayında 12 aylık cari açık da 55,4 milyar dolar oldu. Böylelikle 12 aylık cari açık da 10 yılın zirve seviyesi kaydedildi. KAYIT DIŞI İSTİHDAM Kayıt dışı istihdam oranı yüzde 33’ten 28’e düşürülecek. Bu oran 2022’de yüzde 26.75 oldu. ÇALIŞAN NUFÜS SAYISI 30 MİLYONU AŞTI Çalışan nüfus sayısı 30 milyon olacak. Cumhurbaşkanlığı’na göre istihdam edilen kişi sayısı 31 milyon 595 bin. YURTİÇİ TASARRUFLARI ARTTI Yurtiçi tasarrufların milli gelire oranı yüzde 30’a yükselecek. TÜİK’e göre bu oran 2021’de yüzde 30.3 oldu. ‘YAPISAL REFORMLAR SÜRECEK’ ‘Toplam faktör verimliği artışını sürekli kılacak yapısal reformları ve iyileştirmeleri sürdüreceğiz. Kamu yatırımlarımızın, özel sektör yatırımlarının önünü açarak, üretim kapasitesinin artmasına ve verimlilik bazlı büyüme dinamiğine katkı sağlayacağız. Makroekonomik istikrarı sürdürerek daha iyi bir iş ortamının oluşturulmasını, işgücümüzün niteliğinin yükseltilmesini, teknoloji ve yenilik geliştirme kapasitemizin artırılmasını, fiziki altyapımızın daha da güçlendirilmesini, kurumsal kalitemizin iyileştirilmesini sağlayacağız.’ ‘6 MİLYONA YAKIN İLAVE İSTİHDAM’ 2028 hedefleri içinde istihdam da var. 5 yıllık süreçte istihdamdaki güçlü artışa işaret eden paylaşımda şöyle sürdü: “2028’e kadar ilave 6 milyona yakın istihdam ile toplam istihdamı 36 milyona çıkaracak, işsizlik oranını yüzde 7’nin altına indireceğiz. Pasif işgücü programlarının sürdürülebilirliği ve erişilebilirliğini güçlendirecek, işsizlik sigortası fonundan yararlanma şartlarını kolaylaştıracağız. Kadınların işgücüne katılımını yüzde 40’ın üzerine çıkaracak, istihdam oranını yüzde 35’in üzerine yükselteceğiz. Kayıt dışılıkla mücadele mekanizmalarını güçlendirerek, 2028 yılında kayıt dışı istihdamın payını yüzde 20’nin altına indireceğiz. Bilgi teknolojileri alanındaki yetişmiş insan gücü ihtiyacını karşılamak üzere başlatmış olduğumuz Bir Milyon İstihdam Projesinde 2024 yıl sonu itibarıyla iki milyon gencimizin en az bir başlıkta eğitimini tamamlayacak, bir milyon gencimizin ise sertifikalı hale gelmesini sağlayacağız.” ‘2023 HEDEFLERİMİZE ULAŞTIK’ ‘Türkiye Yüz Yılı’ tanıtım programında konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2023 Ocak ortasında uzun yıllardır hayallerini, hedeflerini 2023 menziline göre belirlemiş ve buna göre yol almış bir parti ve hükûmet olduklarını belirterek “Cumhuriyet’imizin 100. yılında ülkemizi ulaştırmak, milletimizi kavuşturmak istediğimiz hedeflere hamdolsun büyük ölçüde kavuştuk. 2023, bizim için hem 20 yıllık eser ve hizmet siyasetimizin sembolüdür hem de yeni vizyonumuz Türkiye Yüzyılı’nın başlangıcıdır” diye konuştu. ‘AVRUPA’NIN 4’ÜNCÜ BÜYÜK EKONOMİSİ OLDUK’ Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2023 AK Parti seçim beyannamesini Ankara Spor Salonu’nda açıkladı. AK Parti’nin seçim beyannamesinde ekonomi alanında şu detaylara yer verildi: “Ülkemizi son 20 yılda 238 milyar dolardan 900 milyar doları aşan bir ekonomi haline getirdik. Satın alma gücü paritesine göre, Türkiye’yi dünyanın en büyük 11’inci Avrupa’nın 4’üncü büyük ekonomisi konumuna çıkardık.” ‘CARİ AÇIK SORUNU ORTADAN KALKACAK’ Türkiye yüzyılı için doğru adımlar bildirgesinde şu paylaşımlar yapıldı: “Güven ve istikrar içinde, rekabetçi bir ortamda büyümeye ve istihdam üretmeye devam edeceğiz. Bu kapsamda, yatırım, üretim, istihdam ve ihracat yoluyla yapısal cari açık sorununu ortadan kaldıracak politikalarımızı kalıcı bir şekilde hayata geçireceğiz. Siyasi ve ekonomik istikrar, öngörülebilirlik ve yatırımcı dostu politikalarla yüksek teknolojili ve daha üretken alanlarda doğrudan yabancı yatırımı artıracak, iş ve yatırım ortamını daha da iyileştireceğiz.” 2028’DE 1.5 TRİLYON DOLAR MİLLİ GELİR HEDEFİ İfadelerin devamında şu hedefler var: “Sürekli ve güçlü büyüme hedefiyle, Türkiye’nin önündeki fırsat penceresini kullanarak, 2024-2028 dönemi arasında yıllık ortalama yüzde 5,5 seviyesinde büyüme ile 2028 yıl sonunda 1,5 trilyon dolar milli gelir büyüklüğüne ve 16 bin dolarlık kişi başı gelir düzeyine ulaşmayı öngörüyoruz.” İHRACAT 400 MİLYON DOLARA KOŞACAK Cari fazla veren ülke konumuna yükseleceklerinden bahseden paylaşımda gelecek 5 yıllık denge planı da paylaşıldı. 2022 yılı sonunda 254,2 milyar dolar olduğu söylenen ihracatın 2028’de en az 400 milyar dolara yükselteceği paylaşıldı. Devamında şu vaatler sıralandı: “Fintek, siber güvenlik, e-ticaret ve oyun sektörleri başta olmak üzere değeri 1 milyar doların üzerinde yenilikçi Türk şirketleri çıkarmaya yönelik proje bazlı teşvik sistemimiz geliştireceğiz. İhracatta gümrük uygulamalarının ve sınır kapılarından geçiş süreçlerini iyileştirmeye yönelik uygulamalarımızı sürdüreceğiz. Batı Anadolu Serbest Bölgesi’ni 2023 yılında faaliyete geçirecek, yat ve tekne imalatı konusunda yeni serbest bölge kuracağız. Turizm sezonunu yılın tamamına ve tüm coğrafi bölgelerimize yaymayı, turizm gelirlerini bölgesel kalkınmaya da katkı sağlayacak şekilde artırmayı hedefliyoruz. Bu çerçevede, yeni dönemde ülkemizi ziyaret eden turist sayısını 90 milyona, toplam geliri 100 milyar dolara çıkarmayı öngörüyoruz.” HEDEF YİNE TEK HANE Enflasyonda tek hane hedefini sürdüren AK Parti, 2028’e kadar bu yolda adımlar atmaya devam edeceklerini paylaştı. Sunumda; “Fiyatı istikrarına yönelik yatırım-istihdam-üretim-ihracat hedefleri doğrultusunda reel sektöre uygun maliyetlerle hedef odaklı finansman imkânı sağlamayı sürdüreceğiz. Finansal enstrümanları daha da geliştirerek TL cinsi tasarrufları artıracağız. Fiyat istikrarını ve adil gelir dağılımını gözetecek şekilde para, maliye ve gelirler politikalarında daha da güçlü bir eşgüdüm sağlayacağız. Tarımsal üretim, verimlilik ve lojistik planlamasını daha da güçlendirip, gıda arz güvenliğini sağlayacak, gıda fiyatlarındaki oynaklığın önüne geçeceğiz. Enflasyonun dar gelirli vatandaşlarımız üzerindeki olumsuz etkisini giderecek politikalara hız kazandıracağız.”