Dünya gazetesi yazarı Alattin Aktaş, açıklanan büyüme rakamlarını köşesine taşıdı. “Üçüncü çeyrekteki büyüme tüm tahminleri geride bıraktı. İyi de bu orana nasıl ulaştık?” diye soran Aktaş, “Sanayide yüzde 8 büyüme tamam da, hizmetler sektöründeki yüzde 0.8 büyümeyi izah edebilen var mı? Ya tüketim harcamasındaki yüzde 9.2'lik artış! Şu koşullarda tüketimin böylesine artmış olmasını nasıl yorumlayacağız?” ifadelerini kullandı. Alattin Aktaş’ın yazısı şöyle: “Türkiye yılın üçüncü çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 6.7 büyüdü. Bu, tahminlerin çok çok üstüne çıkan şahane bir oran. Tahminler yüzde 5 dolayında yoğunlaşıyordu, biz de yüzde 5’in üstünde bir oranın pek beklenmemesi gerektiğini yazmıştık. Herkesle birlikte biz de yanıldık. Üçüncü çeyrekteki yüzde 6.7'lik oranla birlikte ilk dokuz aydaki büyüme yüzde 0.5 oldu. Üçüncü çeyrek itibarıyla yıllık büyüme ise yüzde 2 olarak gerçekleşti. SATIR ARALARI ÖNEMLİ Üçüncü çeyrek oranı çok iyi de, bu nasıl sağlandı, detaylara bakmakta yarar var. Bir kere şunda anlaşmak gerek. Büyüme, özünde üretim demek. Daha çok üretim, daha çok üretim... İster bu ürettiğini yurtiçinde tüket, ister ihraç et. Ama başlangıç noktası, hareket noktası üretim... Oranlar gösteriyor ki Türkiye üçüncü çeyrekte iyi üretim yapmış. Bu durum sanayi üretiminde zaten kendini göstermişti. Sanayi üretimi arttı ama bu ürünlerin tüketimi arttı mı? “Sanayi ürünü tüketimi” diye bir kavram yok tabii ki, bu tüketimi başka göstergelerde aramak gerekiyor. Nedir o göstergeler; hanehalkının nihai tüketim harcamaları. Yerleşik ve yerleşik olmayanların üçüncü çeyrekteki nihai tüketim harcamaları geçen yıla göre dayanıklı tüketim mallarında yüzde 61.2 gibi rekor bir artış kaydetmiş. Oranı böylesine yukarı çeken otomobil başta olmak üzere taşıt. Yarı dayanıklı mallardaki artış yüzde 8, dayanıksız mallardaki artış yüzde 6 olarak gerçekleşmiş. Hizmetler sektöründeki tüketim harcamaları ise yüzde 16 azalmış. Dayanıklı mallar, yarı dayanıklı mallar, dayanıksız mallar ve hizmetler... Bu dört harcama grubundaki artış yalnızca yüzde 0.6 olmuş. Belli ki hizmet sektörünün ağırlığı çok, bu yüzden toplam artış neredeyse sıfıra yaklaşmış. Yerleşik ve yerleşik olmayanları tam anlamıyla ayırma şansımız yok ama yalnızca yerleşiklerin harcamasındaki değişimi görebiliyoruz, TÜİK bu oranı veriyor. Yerleşiklerin tüketim harcamaları geçen yılın yüzde 9.2 üstüne çıkmış. NASIL! Burada bir duralım, soluklanalım ve düşünelim! Vatandaş tüketim harcamasını üçüncü çeyrekte yüzde 9.2 artırmış! Tüketimi ne sayarsanız; geçen yıl 100 otomobil alırken bu yıl 109 otomobil almış, geçen yıl 100 kilo domates yemiş, bu yıl 109 kiloya çıkmış, 10 kilo et yerine yaklaşık 11 kilo et tüketmiş... Hem de bu koşullarda... Bu işsizlikte, işyerlerinin kapandığı ve insanların para kazanamayıp ne yapacağını bilemez duruma geldiği bu dönemde! İşi olanların bile "Acaba yarın işsiz kalır mıyım" kaygısıyla bir köşeye üç beş kuruş atmak için tüketimini olabildiğince kıstığı bir süreçte! Belli ki bu harcama artışının kaynağı adeta bol keseden dağıtılan krediler. Peki bu kredilerin geri ödemesi geldiğinde ne olacak! ŞAŞIRTICI AMA HİZMETLERDE BÜYÜME VAR! Bu yılın üçüncü çeyreğinde en büyük sıkıntıyı çeken sektör herhalde turizm oldu. Normaldi bu, tüm dünyada benzer sıkıntılar yaşandı. En resmi ağızlar da zaten dış turizmde geçen yılın çok çok altında kalındığını dile getirdi, iç turizmde de geçen yıllardaki canlılık arandı. Turizm, üretim yöntemiyle hesaplanan GSYH’de hizmetler sektörü kapsamında bulunuyor. Hizmetler sektöründe büyük bölümü turizm olmak üzere konaklama, ticaret ve ulaştırma yer alıyor. Bu yıl turizm en iyi oranla söylersek yarı yarıya azalmış; ticaret deseniz geçen yıldan iyi değil, aynı şekilde ulaştırma da. Ama bu işkollarından oluşan hizmetler sektöründe üçüncü çeyrekte geçen yıla göre yüzde 0.8 büyüme görülmüş. Bu oran tabii ki sabit fiyatlarla. Ben bu yüzde 0.8 büyümeyi anlayamadım, dolayısıyla yorumlayamadım. “Biz yaptık (yazdık) oldu” deniliyorsa, bilemem; bir yorumu, izahı varsa ve açıklanırsa pek memnun olurum. Hizmetler sektöründe ikinci çeyrekte yüzde 24.6 küçülme olduğunu da unutmayalım. Bir çeyrekte yüzde 25’e yakın küçülen bir sektör, koşullarda kayda değer bir değişiklik olmadığı halde bir sonraki çeyrekte nasıl olur da büyümeye geçer, pek anlaşılamadı. Hizmetler, toplam GSYH içinde yüzde 22-23 ile en fazla ağırlığa sahip sektör durumunda. Bu yüzden de bu sektörde kaydedilen hareket toplam GSYH’yi çok etkiliyor. SANAYİDEKİ BÜYÜME NORMAL Sanayi üretimindeki değişimin GSYH değişimine ilişkin öncü göstergelerin başında geldiğini hep vurgulamışızdır. Bu yıl üçüncü çeyrekteki sanayi üretimi yüzde 6.8 artış gösterdi. GSYH kapsamındaki sanayi sektörü büyümesi ise yüzde 8 olarak açıklandı. İki oran arasında bu ölçüde bir fark olması normal. Sanayi sektöründe üçüncü çeyrekte kaydedilen yüksek artışın son çeyrekte aynı boyutta devam edeceğine pek ihtimal verilmediğini de vurgulayalım.”