Hayvancılıkta yaşanan kriz süt ve süt ürünleri üretimini düşürmeye, fiyatları artırmaya devam ediyor. Vatandaş geçen yıl bu dönem bir litre sütün 10 lirayı aşmasına alışamamışken, aradan geçen bir yıl içinde bir litre sütün fiyatı markasına göre değişmekle birlikte 27,5 liraya ulaştı. İşte hayvancılıkta yaşanan kriz ve vatandaşa etkileri... Ulusal Süt Konseyi’nin (USK) yarın yapılacak olağanüstü toplantısının öncesinde süt ve süt ürünlerine yeni zamlar geldi. Bu zammın düşen üretim ve artan maliyetler nedeniyle yapıldığı belirtilirken, bir zammın da çiğ süt fiyatlarının belirlenmesi sonrası yapılacağına işaret edildi. Buna göre, ülke genelinde yaygın markalı bir litre sütün fiyatı bir hafta içinde yüzde 20 ila yüzde 31,6 aralığında zamlandı. Bazı markaların yarım yağlı bir litre süt fiyatları 18,95 TL’den 24,95 TL’ye çıkarken; tam yağlı bir litre süt fiyatı ise 27,70 TL’ye kadar çıktı. Sözcü'den Gamze Bal'ın haberine göre, Son zamlarla market markalı bir litre sütün fiyatı bile 20 liraya dayanmış durumda. 3 ay içinde önce yaklaşık 12, sonra 15 TL’ye çıkan market markalı sütlerin ortalama fiyatı, bir hafta içinde yüzde 19 daha zamlanarak 18,5 TL’ye ulaştı. BU AY YOĞURT YÜZDE 10, PEYNİR YÜZDE 13 ZAMLANDI Aynı pahalılık tüm süt ürünleri grubunda yaşanıyor. Peynirin kilosunun 100 lirayı geçmesinin ardından yoğurt fiyatları da çeşidine göre değişmekle birlikte 70 lirayı aştı; fiyatlar 42-72 TL aralığında değişiyor. Türk-İş’in bugün 2023 Ocak ayına ilişkin açıkladığı açlık ve yoksulluk sınırı verilerinde de süt ve süt ürünlerinin ocak ayında da zamlanmaya devam ettiğini belirtildi. Bu ay yoğurdun yüzde 10 ve peynirin yüzde 13 zamlandığını açıklayan Türk-İş, açıklamasında şu ifadelere yer verdi: “Yoğurtta markalar 1000 gramlık paketlerin yerlerine 900 ve 800 gramlık paketler çıkartmaya başlamışlardı. Artık 750 gramlıklar da yaygınlaşmaya başladı.” İNEKLERİN KESİME GÖNDERİLMESİ ETKİLİ, ASIL KRİZ KAPIDA Süt ve süt ürünlerinin sürekli zamlanmasının altında yatan en önemli neden, maliyetini karşılamayan süt üreticisinin süt veren ineklerini kesime göndermesi… Litresi yaklaşık 12 liraya üretilen süt, 8 liradan satılabiliyor. Bu da süt veren ineklerin önemli bir kısmının daha fazla zarar etmemek için kesime gönderilmesine neden oldu. Süt veren ineklerin aylardır kesime gönderilmesi üretimi de düşürmeye başladı. TÜİK’in son açıkladığı verilere göre, 2022 Kasım’da yıllık bazda tereyağı üretimi yüzde 18,5, ayran üretimi yüzde 8,8, içme sütü üretimi yüzde 7,4, inek peyniri üretimi yüzde 5,1 azaldı. Ancak et ve sütte asıl krizin kapıda olduğu; üretimdeki bu düşüşün tüketici fiyatlarını bu sene sonuna kadar daha da tırmandırması bekleniyor. USK YARIN TOPLANACAK, BİR ZAM DAHA GELEBİLİR Öte yandan, USK yarın çiğ süt fiyatlarını belirlemek üzere olağanüstü toplanacak. Bir litre sütü net 8,50 TL’den satarak zarar etmeye devam eden üreticiler, bu fiyatın en az 12 TL’ye çıkarılmasını talep ediyor. Ancak bu noktada tekrarlanan bazı sorunlar, çiğ süt fiyatları artırılsa da üreticinin lehine sonuçlanmıyor: Son bir yılda USK’nın her çiğ süt fiyatlarını artırmasının ardından yeme de zam geldi. Girdi maliyetleri çiğ sütteki fiyat artışının hemen ardından zamlanan üretici, sattığı sütün litre fiyatına getirilen artışa sevinemiyor. Maliyet kalemleri arasında çiğ sütün önemli bir yer tuttuğu sanayici ise, bu artışı nihai ürüne yansıtmak durumunda kalınca tüketici fiyatları da artmış oluyor. Üretici, son bir yılda yaşanan bu kısır döngü için de çözüm talep ediyor. BİR YILDA YAKLAŞIK YÜZDE 100 ZAMLANDI Bir litre süt 2021 Aralık ayı başlarında 10 liraya dayanmış; o dönem toplanan USK toplantısı sonrası aralık ayının sonlarında 14 liraya kadar çıkmıştı. Perakende süt ve süt ürünleri fiyatlarına 2022 Nisan sonu, mayıs başı itibarıyla ise bir zam daha gelmiş; o dönem süt üreticisi litresini 8 liraya mal ettiği bir litre sütü 5,70 TL’den zararına satarken, marketlerdeki bir litre sütün fiyatı 16 liraya çıkmıştı. Gelinen noktada, 2023 Ocak itibarıyla ise 27,70 TL’ye kadar çıkmış durumda. Böylece, bazı markaların bir litre süt fiyatları bir yılda yüzde 95’i aşan oranlarda zamlanmış oldu.