Birkaç gündür yoğun şekilde yağan kar Türkiye’de bir afet durumuna yol açtı. Hava, deniz ve kara ulaşımı olumsuz etkilendi. Feramuz Erdin Odatv'ye yazdı... Birkaç gündür yoğun şekilde yağan kar Türkiye’de bir afet durumuna yol açtı. Hava, deniz ve kara ulaşımı olumsuz etkilendi. Birçok ilde şehir içi ulaşım ile toplu taşımada ve hatta sağlık, güvenlik ve itfaiye gibi acil hizmetlerde bile aksamalar yaşandı. Elektrik ve doğalgaz hatlarında önemli kesintiler yaşanmaması, soğuğun en azından kapalı alanlarda etkili olmasını engelledi. Afetin etkilerinin azaltılmasından sorumlu olan merkezi yönetim ve yerel yönetimler bu durumdan kendini aklamaya ve suçu yek diğerine yüklemeye çalışıyor. Oysa ki doğal afet zaten beklenmesi gereken bir durumdur. Burada olması gereken zamanında alınan tedbirler ile afetin zararlarının azaltılmasıdır. Burada merkezi ve yerel yönetimler tarafından halkın afet yönetiminin bir paydaşı olarak görülmemesi en büyük etken olarak ortaya çıkıyor. Kamu kurumları afet anında halkı “edilgen” olarak ele alıp, planlamalarını ona göre yapıyor. Bu da halkın afet anında ne yapacağını bilememesine yol açıyor. Afet bilincine sahip olmayan halk afet anında normal günlük yaşamını devam ettirebileceğini düşünüyor. Bu da daha büyük bir kaosa neden oluyor. Oysa ki afet olağanüstü bir durumdur ve zararlarının azaltılması için ilgili herkesin bilgi ve disipline sahip olması birinci şarttır. Sivil toplumun afet konusunda eğitilmesi, afet sonrası müdahale konusunda örgütlenmesi ve donatılması; daha sonra da bu konuda sık sık tatbikatlar yapılarak bu bilgilerin pekiştirilmesi gerekiyor. ÜLKEMİZDE BÜTÜNCÜL BİR AFET YÖNETİMİ SİSTEMİ YOK Ülkedeki afet ve acil durum yönetiminden AFAD yani İçişleri Bakanlığı sorumlu. Tüm bakanlıklar ve merkezi bürokrasinin afetlere siyaset üstü yaklaşması şart. Merkezi yönetimin, parti ayırmaksızın tüm yerel yönetimleri bütüncül afet yönetimi konusunda organize etmesi ve destek vermesi gerekir. Bir son dakika haberi olarak birkaç bakan ve yüksek bürokratın krizi yönetmek üzere İstanbul’a hareket etmesi aslında işlerin nasıl yürütüldüğü hakkında bize çok güzel bir örnek sunuyor: Maalesef bizde afet yönetimi, olay meydana geldikten sonra tüm kaynakları seferber ederek müdahale etmeyi esas alan Kriz Yönetimine dayanıyor. Oysa ki dünyada bir krizin yerel yöneticiler tarafından yönetilmesi esastır. Belki orada bulunmaları hükümet seviyesinde bazı kararların alınmasını hızlandırır ama oraya giden bakanlar çoğunlukla krizi yöneten yerel yöneticilerin aklını karıştırmaktan başka bir fayda sağlamaz. Oysa ki merkezi yönetimin esas görevi afet risklerini önceden belirleyip ona göre ülke genelinde standart bir Risk Yönetimi uygulanmasını sağlamak olmalıdır. Son ana kadar bekleyip afet oluştuktan sonra krizi yönetmeye çalışmak, maalesef afetlerin çok daha büyük can ve mal kayıpları ile sonuçlanmasına neden oluyor. Ayrıca Risk Yönetimi uygulansa daha ucuza mal olacak tedbirlerin maliyeti Kriz Yönetiminde katlanarak artıyor. AFET HAZIRLIĞI EN KÖTÜ SENARYOYA GÖRE YAPILMALI Özellikle 15 milyon nüfusa ev sahipliği yapan İstanbul’da kar baskını sonrasında yaşananlar, beklenen büyük deprem sonrasında İstanbul’da neler yaşanabileceği hakkındaki soruları tekrar akıllara getirdi: İstanbul’daki depreme dayanıksız yapı stoğu geçmişi onlarca yıla dayanan bir sorun ve yakın gelecekte de iyileştirilmesi mümkün görünmüyor. O zaman bu riske uygun bir planlama yaparak can kaybını en aza indirecek tedbirler alınmalı. Eğer deprem beklendiği gibi 7,5 M ve bunun üzerinde meydana gelirse şehirdeki çürük binalar yanında iletişim, ulaşım, enerji, su ve kanalizasyon altyapısı da büyük hasar görecek. Boğaz köprülerinin ayakta kalıp kalmayacağı bile soru işareti! Acil yardım hizmetlerinin çok uzun süreyle verilemeyeceğini de hesaba katmak gerekir. Depremin iş -okul saatinde bir de soğuk ve yağışlı kış mevsiminde meydana gelmesi ise en kötü senaryo olarak düşünülebilir. Ama zaten afet planlaması de en kötüye göre hazırlık yapmak değil midir? Ama gördüğümüz kadarıyla kamu kurumlarının bütün planlaması maalesef enkaz yönetimi üzerine! Kamu kurumlarının ve gönüllülerin odaklandığı arama kurtarma operasyonları maalesef afet kriz yönetiminin sadece küçük bir parçası. Asıl sorun; depremden sağ olarak çıkıp da çöl haline gelmiş olan bir şehirde insanların 1 hafta – 10 gün boyunca yardım gelmeden nasıl hayatını sürdüreceğidir. Bu konuda halkın örgütlenmesi, donatılması ve eğitilmesi için çok geç kalınmamalıdır. Sivil toplum sadece arama kurtarma değil, ilk yardım, gıda ve su temini, barınma, yaralı ve engellilerin yardım gelene kadar bakımının sağlanması gibi konularda hazır olmalıdır. AİLE AFET PLANINIZI HEMEN HAZIRLAYIN İstanbul dağınık bir şehir. Düşünün ki siz iş toplantısı için Beylikdüzü’ndesiniz. Eşiniz Sultanbeyli’deki iş yerinizde; çocuklardan birisi evinize yakın bir okulda diğeri de burslu kazandığı Beşiktaş’taki okulunda. Bir anda deprem oldu ve hepiniz depremden sağ olarak kurtuldunuz. Ama iletişim, ulaşım ve diğer altyapı bir anda çöktü. Bazı viyadükler, kıtalar arası köprüler ve boğaz geçiş tünelleri faaliyet dışı kaldı. Bu şartlar altında ailenizle nasıl haberleşeceğinizi ve eğer yaşıyorlarsa onları nasıl bir araya getireceğinizi ve bir araya getireceğinizi planladınız mı? Normalde basit görülen bu süreç olağanüstü afet şartlarında günler alabilir! Tüm bunların önceden planlanmış ve herkesin afet anında ne yapacağını biliyor olması işte bu yüzden çok önemli. Çünkü o kaos ortamında uzun bir süre iletişim kurma imkânı bulamayabilirsiniz! Hatta sizi kurtarmaya gelecek tüm kamu görevlilerinin de sizinle aynı tepkiyi vereceğinden hiç endişeniz olmasın: Herkes kendi sevdiklerinin derdine düşeceği için en az 1 hafta – 10 gün boyunca kimseden yardım ulaşmasını beklemeyin. AFAD bu sürenin 3 gün olmasını ön görüyor ama sizin tedbirli olmanızda fayda var. Bunun yanında sadece askeri birliklerin değil yakın illerdeki yerel ve merkezi yönetim imkanlarının da şimdiden İstanbul’a müdahale için hazır olması gerekiyor. Son dakikada alınan kararlar yardımın ihtiyaca göre, yerinde ve dengeli şekilde uygulanmasını sağlamaktan uzak kalabilir. DEPREM SONRASI İSTANBUL NASIL TAHLİYE EDİLECEK? Ben şahsen İstanbul’un deniz yoluyla tahliyesinin en uygun seçenek olduğunu düşünüyorum. Deniz yoluyla Bursa, Bandırma, Karasu veya Kırklareli’nde kurulacak dağıtım noktalarına aktarılacak mağdur vatandaşlar buradan karayoluyla Trakya ve Anadolu’daki yazlık evlerine veya akrabalarının yanına ulaşabilir. Yaralılar ve dezavantajlı grupların kurtarma, ilk yardımve tahliye planlamasının şimdiye kadar yapılmış olması gerekirdi. Bir de İstanbul depremi sonrasında kamu düzeninin milli güvenliği de tehdit edecek şekilde bozulma riski var: Yağma, kavga, isyan, cinayet, salgın hastalıklar vs.