Fındık, İtalyanlara terk edilmiş durumda!

Fındık, İtalyanlara terk edilmiş durumda! Mustafa Önsel yazdı... 1927 yılında çıkartılan kanuna göre mükellef askerlik; Bahriyeli olanlara 36, Jandarma olanlara 30, diğer kuvvetlere dağıtım olanlara ise 18 ay imiş. Haliyle askere gidenlerin büyük kısmı, askere Bahriyeli ve Jandarma olarak gitmek istemiyor o yıllarda. En çok Bahriyeli de deniz çocuğu olmaları sebebiyle Karadenizlilerden yapılıyor. Bahriyeli olamayanlar da çoğunluk jandarmaya seçiliyor. Karadenizliler bu konuda oldukça mağdur edildiklerini düşünüyorlar o yıllarda, ama yapacak bir şey yok tabi. Konuyla ilgili Karadeniz’de bir fıkra anlatılır. Büyük bir kentin askerlik şubesinde mükellef asker adayları çeşitli kuvvetlere ayrılmaktadır. Buna da, gelenlerin memleketlerine göre oradaki heyet karar vermektedir. Fıkra bu ya, uzun bir süre işinden, ailesinden, memleketinden ayrı kalmak istemeyen Karadenizliler, bahriyeli ya da jandarma olmamak için memleketini gizlemeye çalışmaktadır. Heyettekiler Karadenizlileri belirlemek için şivelerine bakarak karar vermektedir. Bunun için de “fındık mı, finduk mu?” diye sormakta, fındık diyenler karacı veya havacı, finduk diyenler bahriyeli ya da jandarma olmaktadır. Sıra Temel’e gelir. Aynı soruyu ona da sorarlar. Temel uyanık. Konuşmaz. Zorlarlar, yok. Ne yaparlarsa sonuç alamazlar. Sinirler gerilir. Heyet, Temel’i iyice sıkıştırır. Sonunda Temel konuşur ama inadı inattır; “finduk ama demeyeceğum” der. Sonrasında Temel’in Bahriyeli olduğunu söylememize gerek yok sanırım. Bu yazımda değineceğim konu oldukça can sıkıcı olduğundan, okuyucuyu, içinde konunun öznesi fındığın geçtiği bir fıkrayla biraz olsun gülümseterek başlatmak istedim. 500 BİNE YAKIN FINDIK ÜRETİCİSİ BULUNUYOR Evet, fındık, özellikle ülkemizin Doğu Karadeniz bölgesiyle bütünleşmiş bir ürün. Halen ithal etmediğimiz 5 tarım ürününden biri. Fındık ile ilgili biraz sayısal bilgi vereyim: Dünya fındık üretiminin % 70-75’i Türkiye’de gerçekleştiriliyor. Fındığın üretildiği diğer ülkeler ABD, İtalya, İspanya, Azerbaycan, Gürcistan. Türkiye’de 500 bine yakın fındık üreticisi bulunuyor. Dünyada üretilen fındığın ¾’ü topraklarımızda yetişmesine rağmen fındığın fiyatını Türkiye belirleyemiyor. Fındığın ihracattaki payı % 1,5-2 olup parasal karşılığı 2 ila 3 milyar dolar arasında değişiyor. Bu anlamda fındık Türkiye’nin en önemli ve stratejik gıda ürünlerinden biridir. Üretim, iklim şartlarına göre 450-900 bin ton arasında değişiyor. Fındığın iç piyasada tüketimi 60 ila 130 bin ton arasında değişiyor, ki ortalama yıllık tüketimi 90 bin ton civarındadır. Dünyadaki fındık tüketimi ise 700 ila 900 ton arasında değişiyor. Görüldüğü gibi dünyada fındık tüketimi de çok fazla ve yaygın değil. Bazen dünyada tüketilen fındıktan daha fazlası ülkemizde üretiliyor. Bu da fındığın parasal anlamda değer kaybetmesine sebep oluyor. Türkiye’de verimlilik oldukça düşük, hektar başına 100 kg civarında. Diğer ülkelerde ise hektar başına 150-200 kg civarında. Bunun sebebi ortalama 50 yılda değiştirilmesi/yenilenmesi gereken fındık ağaçlarının Doğu Karadeniz’de ilk dikildiği zamandan beri yenilenmemesi, bu ağaçların çoğunluğunun 100-150 yıllık olması, yaşlı ağaçların veriminin giderek düşmesidir. FINDIK, SADECE FINDIK DEĞİLDİR... Doğu Karadeniz’de eğim Türkiye ortalamalarının çok üstündedir: %35-40. Bölge aynı zamanda Türkiye’nin en fazla yağış alan bölgesi. Yağmurun böylesine eğimli araziye yansıması ise toprak aşınımı/kayması (Heyelan) olarak karşımıza çıkıyor. Toprak aşınımının önündeki en büyük engel malum ağaçtır. Yoksa bölgede, yağmurda meydana gelen aşınım sonucu topraklar derelere akacak ve arazi topraksız kalacaktır. Doğu Karadeniz’de toprak aşınımına en büyük engel, aynı zamanda en önemli tarım ihraç ürünümüz olan fındık ağacıdır. Ürünüyle insanları ekonomik olarak bölgede tutan fındık, kökleriyle de toprağı yok olmaktan korumaktadır. Yani fındık sadece fındık değildir bölgede. Ancak gelinen noktada fındık üreticisi fındıktan istediği verimi alamamaktadır. Öyle ki, fındıktan elde edilen gelir, yapılan masrafı dahi karşılamamaya başlamıştır. Karadenizlilerin söylemiyle “fındık artık para etmiyor” , “fındık işi bitmiştir” algısı yaygındır. Bu sene bildiğim bazı üreticiler fındığını toplamadı bile. Çünkü bu işlem karşılığı yapacağı harcama elde edeceği gelirden çok daha fazla. Bunun yansıması olarak, vatandaş kontrolsüz biçimde fındık ağaçlarını kesmeye yönelmiştir. Devletin konuya ilişkin hiçbir tedbiri, kontrolü, yönlendirmesi görülmemektedir. Özellikle meyilin fazla olduğu arazilerde yapılan kesimler, ileride çok vahim sonuçları olacak toprak kaymalarına ve can kayıplarına sebebiyet vereceği açıktır. Biz fındıktan elde edilen gelirin yıllara sari nasıl düştüğünü sadece bir örnek üzerinden göstererek konuyu uzatmadan anlatmaya çalışalım. Fındık fiyatlarını dolar üzerinden iki farklı yılı kıyaslayarak verirsek konunun net olarak anlaşılacağını düşünüyorum: 2014 yılında – 6 dolar 2018 yılında - 2 dolar Nasıl, geriye doğru bayağı mesafe alınmış değil mi? Yetkililere soralım bu kadar ucuzlayan, fiyatı geri düşen ne var ülkede Allah aşkına? *** FINDIK PİYASASI İTALYAN FİRMANIN İNSAFINA TERK EDİLMİŞ VAZİYETTE Geçmişte Fiskobirlik vardı. Şimdi sadece adı var. Toprak Mahsülleri Ofisi de istenildiği ölçekte işlevsel değil. Ülkede fındık piyasası İtalyan Ferrero firmasının insafına terk edilmiş gözükmektedir. Geçtiğimiz günlerde bu firmaya fındık ihracatının yanı sıra ithalat izni de verildi. Muhtemel iç piyasadaki fiyatları daha sıkı kontrol etmek için söz konusu firmaya böyle bir hak tanındı. Bu durumda fındık üreticisi nasıl ayakta kalabilir? 2017 itibarıyla 57 milyar dolar cari açık veren bir ülkeye yılda 2 milyar dolar civarında ihracat girdisi sağlayan, bu anlamda stratejik bir tarım ürünü olan fındık kaderine terk edilemez, Ferrero’lara emanet edilemez. Geçmişte iç piyasanın en büyük alıcısı ve en önemli KİT’lerden biri olan Fiskobirlik, fındık ihracatını da gerçekleştiriyordu. Fındık üreticisi an itibarıyla kendini boğaz tokluğuna çalışan köle gibi hissetmektedir. O Zaman Ne Yapılmalı? - Dünyada fındık tüketimi sınırlıdır. Bu nedenle fındık ekim alanlarını artırmanın hele düz ve başka ürünlerin daha kolay yetişeceği bölgelerde (Marmara Bölgesi gibi) fındık yetiştirmenin uygun olmadığı ortadadır. Bunun ürün fiyatının düşmesine de sebebiyet verdiği açıktır. Buradaki yetiştiricileri başka ürün yetiştirmeye teşvik ve ikna etmek, böylece Doğu Karadeniz gibi eğimi nedeniyle toprak tutmak için ağaca ihtiyacı olan, başka ürün yetiştirmenin zor olduğu bölgelerde fındık üreticiliğinin yapılmasının uygun olduğu görülmektedir. - Doğu Karadeniz’deki artık verimliliği düşmüş, yaşlı fındık ağaçlarının, devletin gözetiminde münavebeli olarak yenilenmesi gerekmektedir. - Piyasadaki haksız rekabet ortamı, tekelci anlayış kırılmalıdır. Toprak Mahsulleri Ofisinin işlevi arttırılmalı, Fiskobirlik gibi kuruluşlar fındık piyasasında yeniden inisiyatif almalıdırlar. Fındıkta fiyat, dolayısıyla üretici gelirinde istikrar sağlanması için bu şarttır. - Ayrıca bu kuruluşlar aracılığı ile fındık borsası kurulmalı ve dünyada en büyük fındık üreticisi durumunda olan ülkemizin aynı zamanda bu ürünün fiyatını da belirlemesi önem arz etmektedir. - Aynı kuruluşların ön ayak olmasıyla yeterli sayıda lisanslı depo yapılmalı, dayanıklı bir ürün olan fındığın depolanarak, fiyatı olgunlaşmadan elden çıkartılmasının yani ederinin altında bir fiyata satılmasının önüne geçilmelidir. - Yukarıda da belirttiğim gibi ülkemizde de dünyada da fındık tüketimi düşük seviyededir. Bu anlamda sadece ülke genelinde değil, dünya genelinde fındığın tanıtılması gerekmektedir. Böylesi kapsamlı bir faaliyetin devlet desteği olmadan yapılabilmesi zordur. Devlet desteğinde fındık tüketimin faydalarıyla ilgili ülke ve dünya kamuoyunu bilgilendirici faaliyetler yapmak durumunda olduğumuzu düşünüyorum. - Bir başka belirtilecek husus da fındık alımındaki İtalyan Ferrero şirketinin durumudur. Yabancıların, üreticiden ziyade kendi kazançlarını maksimize etme düşüncesinde olacakları gerçeği acımasızca karşımızda durmaktadır. Fındık gibi ithal girdisi olmayan, Doğu Karadeniz için ayrı bir önem ve faydası olan bir ürünün piyasasının elin İtalyanına teslim edilmesi, bu şirkete ihracatın yanı sıra ithalat izni verilmesi kabul edilemez. Bunun TMO ve yeniden işlevsel hale getirilecek Fiskobirlik vasıtasıyla önlenmesi kaçınılmazdır. EY DEVLET YETKİLİLERİ... Alınacak tedbirleri çoğaltmak mümkün. Ben, küçük de olsa fındık bahçesi sahibi bir üretici olarak öncelikle elzem gördüklerimi kaleme aldım. Konunun uzmanları alınacak tedbirleri çoğaltabilir. Ancak bir an önce tedbir alma noktasında bir yerden başlanılmalıdır. Elbette bunları ülkeyi yönetenlere söylüyorum ve son olarak diyorum ki; Ey devlet yetkilileri, fındık gerçekten çok kutsal bir ağaçtır. Cari açığı her yıl artan bir ülkenin her şeye rağmen ihracı yapılan en önemli tarım ürünüdür. Bunun dışında Fındık ağacı, varlığıyla, toprağın yok olmasına, insanın ise bölgeden göç etmesine engel olan mucizevi bir üründür. İster misiniz toprağı yok olmuş, insanı kaybolmuş bir Doğu Karadeniz? Ha bir de oy almak var. Son fındık ağacı da yok olduğunda bilin ki oralar insanların da yaşamadığı yerler olacak. O zaman oyu kimden alacaksınız? Mustafa Önsel Odatv.com